Yiddish language

De Bibliotheca Rosenthaliana herbergt de verzameling joodse boeken van de Bijzondere Collecties. De basis voor de bibliotheek werd gelegd door Leeser Rosenthal (Nasielsk 1794 - Hannover 1868), die bij zijn dood een collectie naliet van zo'n 6.000 banden. In de jaren na zijn dood hebben zijn erven tevergeefs getracht de collectie te verkopen. Uiteindelijk heeft de familie de bibliotheek in 1880 aan de gemeente Amsterdam geschonken. Tot de Eerste Wereldoorlog werd de uitbreiding van de bibliotheek gefinancierd uit fondsen die door de familie ter beschikking werden gesteld; daarna nam de Universiteitsbibliotheek de kosten op zich. Eenmaal in Amsterdam ontwikkelde de collectie zich van een Duitse Verlichtingsbibliotheek tot een algemene bibliotheek over de joodse geschiedenis en cultuur, met werken in alle talen waarvan joden zich in de loop der eeuwen hebben bediend. De bibliotheek omvat inmiddels ongeveer 100.000 werken. In de loop van de 130 jaar die de bibliotheek zich in de Universiteitsbibliotheek van Amsterdam bevindt, is de geschiedenis van het Nederlandse Jodendom het belangrijkste zwaartepunt geworden.

The Bibliotheca Rosenthaliana houses the Special Collections Department's Jewish book collection. The basis of the library was formed by the collection of Leeser Rosenthal (Nasielsk 1794 - Hanover 1868), which amounted to 6,000 volumes at the time of his death. In the years following his death, his heirs tried – unsuccessfully – to sell the collection. The family finally bequeathed the library to the City of Amsterdam in 1880. Up until the First World War, the library was expanded on the basis of funds made available by the family; after this time the University bore the costs itself. From being a library of German enlightenment, once it arrived in Amsterdam the Rosenthaliana developed into a general library of Jewish history and culture, with works in every language used by Jews throughout the centuries. By now the library contains around 100,000 works. In the 130 years that the library has been in Amsterdam, its main focus has become the history of Dutch Jewry.

Felix Falk (1879-1944) was de zoon van rabbijn Joshua Falk uit Fürth. Na het gymnasium studeerde hij filosofie, Duitse literatuur en filologie, Franse geschiedenis en literatuur en kunstgeschiedenis. Hij vluchtte in 1933 voor het opkomend nazisme van Duitsland naar Nederland, waar hij in 1939 een artikel over het Wilhelmus publiceerde. De tekstkritische editie van een 15e-eeuws commentaar op de bijbelboeken Samuel die hij ook graag had willen publiceren is in 1961 door de toenmalige conservator van de Bibliotheca Rosenthaliana, Leo Fuks, postuum uitgegeven. Het archief van Felix Falk bestaat hoofdzakelijk uit aantekeningen van het onderzoek voorafgaand aan de tekstkritische editie van dat commentaar op de bijbelboeken Samuel.

Felix Falk (1879-1944) was the son of Rabbi Joshua Falk from Fürth. After completing his pre-university education, he studied philosophy, German literature and philology, French history and literature and art history. The rise of National Socialism caused him to flee from Germany to the Netherlands in 1933, from where in 1939 he published an article on the Wilhelmus [the Dutch national anthem]. His textual criticism of a 15th-centuary commentary of the biblical Books of Samuel, which he was also keen to publish, was eventually published posthumously in 1961 by the then curator of the Bibliotheca Rosenthaliana, Leo Fuks. The archive of Felix Falk consists mainly of research notes in preparation for the textual criticism of this commentary on the Books of Samuel.

Carel Jacob (Karel) Hildesheim (1875-1931) vertaalde verhalen en poëzie uit het Jiddisch. In 1926 werd de vertaling die hij maakte van 'Joodsche volksverhalen' van J.L. Perets (1851-1915) uitgegeven bij de Wereldbibliotheek. Het archief bestaat uit zijn manuscripten van vertalingen in het Nederlands. Het merendeel betreft vertalingen van het werk van J.L. Perets (1851-1915), waaronder 'Joodse volksverhalen'. Verder zijn er onder andere vertalingen van werk van Salomon An-Ski (1863-1920), S.G. Frug (1860-1916), Morris Rosenfeld (1862-1923), Sholem Asch (1880-1957), Chaim Nachman Bialik (1873-1934), Sholem Aleichem (1859-1916) en Fritz Löhner-Beda (1883-1942).

Carel Jacob Hildesheim (1875-1931) translated stories and poetry from Yiddish. His translation of Jewish Folktales by J.L. Perets (1851-1915) was published by De Wereldbibliotheek in 1926. The archive of Carel Jacob Hildesheim features manuscripts of his translations into Dutch. The majority of these manuscripts are translations of the work of J.L. Perets. Other translations include works by Salomon An-Ski (1863-1920), S.G. Frug (1860-1916), Morris Rosenfeld (1862-1923), Sholem Asch (1880-1957), Chaim Nachman Bialik (1873-1934), Sholem Aleichem (1859-1916) and Fritz Löhner-Beda (1883-1942).

In 1921 werd door een aantal Oost-Europese joodse immigranten in Amsterdam de Oost-Joodse Arbeiders Cultuurvereniging Sch. An-Ski opgericht. De vereniging streefde naar het 'beleven' van de Jiddische taal en cultuur. Naast het oprichten van een Jiddische bibliotheek werd ook een schooltje opgericht voor Jiddische les aan kinderen en konden verenigingsleden deelnemen aan een toneelgroep en een koor. Daarnaast werden lezingen georganiseerd. Tijdens de Bezetting ging de bibliotheek van de vereniging verloren. Met steun van andere organisaties werd de bibliotheek daarna weer opgebouwd. Toen het ledental in 1953 zozeer was teruggelopen dat het eigen verenigingsgebouw moest worden opgegeven, werd de bibliotheek naar de Bibliotheca Rosenthaliana overgebracht.

In 1921 a group of Eastern-European Jewish immigrants established the Eastern Jewish Workers Cultural Society Sch. An-ski. The society encouraged the 'experience' of Yiddish language and culture. Besides setting up a Yiddish library, a school was opened to teach children Yiddish and society members could join a drama group and a choir and attend lectures. The society's library was lost during the German Occupation but after the war it was rebuilt with support from other organisations. In 1953, when membership had declined to such an extent that the society building had to be relinquished, the library was transferred to the Bibliotheca Rosenthaliana.