Scope and Contents
De collectie is verdeeld over het Multatuli Museum en de Universiteit van Amsterdam. Het deel van de Multatuli-collectie dat als bruikleen bewaard wordt in het Allard Pierson omvat het meest kwetsbare materiaal, bestaande uit circa 80 manuscripten (waaronder het handschrift van de Max Havelaar), circa 3800 brieven en circa 1400 items beeldmateriaal.
Het grootste deel van de universiteitscollectie wordt gevormd door de circa 8000 [?] manuscripten en brieven. Bij de manuscripten gaat het met name om complete handschriften of fragmenten van gepubliceerde werken van Multatuli, zoals de Max Havelaar, de Minnebrieven, de bundels Ideën en de Millioenenstudiën. Andere manuscripten documenteren de biografieën van Multatuli, zijn eerste echtgenote Everdina Huberta (Tine) van Wijnsbergen (1819-1874) en hun familieleden. De brieven, deels ambtshalve geschreven maar voor het merendeel van persoonlijke aard, tonen het brede spectrum aan onderwerpen waarmee Multatuli zich bezighield en weerspiegelen de omvang en verscheidenheid van zijn contacten. De iconografische collectie bevat prenten, tekeningen en foto's van Multatuli, andere personen, objecten en topografisch en ander beeldmateriaal uit de periode 1761-heden. Voor een deel is de iconografie afkomstig uit Multatuli's eigen fotoboeken.
Het Multatuli Museum herbergt voorwerpen uit zijn nalatenschap, waaronder een bureau, zijn sterfbed, een pendule, een globe en een koffertje. Ook zijn bibliotheek is na het overlijden van Mimi Hamminck Schepel in 1930 in het museum terechtgekomen. Enkele tientallen van de boeken bevatten leessporen (aantekeningen, krassporen) van Multatuli. In het Multatuli Museum is ook een collectie secundaire literatuur aanwezig. Deze omvat boeken en brochures over Multatuli's leven en werk en alles wat daarmee samenhangt. Daarnaast beschikt het museum over documentatiemateriaal uit de periode 1850-heden, bestaande uit kranten- en tijdschriftartikelen. Tot slot wordt ook het archief van het Multatuli Genootschap in het museum bewaard. Dat bevat vooral correspondentie, maar ook de financiële administratie en gastenboeken van het museum.
Dates
- 1820-heden
Creator
- Multatuli Genootschap (Netherlands) (Organization)
Language of Materials
Nederlands, Frans en Duits
Conditions Governing Access
De collectie is beperkt toegankelijk voor onderzoek. De collectie is gedigitaliseerd en online te raadplegen via Multatuli.online. De originele documenten worden in principe niet ter inzage gegeven.
Conditions Governing Use
Bij raadpleging is het Reglement voor de gebruikers van de Bibliotheek van de Universiteit van Amsterdam van toepassing. Reproductie en reproductierechtvergoedingen conform de Tarieven en Diensten Universiteit van Amsterdam.
Indien in uitzonderlijke gevallen toch toestemming verkregen is om originele documenten te raadplegen, wordt het materiaal alleen ter inzage gegeven.
Biographical / Historical
Multatuli werd op 2 maart 1820 te Amsterdam geboren als Eduard Douwes Dekker. In 1838 reisde hij op het koopvaardijschip van zijn vader, die kapitein was, naar Nederlands-Indië. Hij maakte daar carrière als bestuursambtenaar en bracht het tot assistent-resident van Lebak (Bantam, Java) in 1856. Al spoedig formuleerde hij een aanklacht tegen de regent Karta Natta Negara, die hij van misdrijven verdacht. Zijn superieuren gingen niet op de aanklacht in en Douwes Dekker besloot zijn ontslag in te dienen. Hij vertrok naar Europa, waar hij in 1859 in het Brussel zijn ervaringen in Indië verwerkte in een literair werk. Max Havelaar of de koffijveilingen der Nederlandsche Handelmaatschappij verscheen in mei 1860 en Douwes Dekker werd in één klap beroemd onder het pseudoniem dat hij gebruikte voor de publicatie: Multatuli, wat betekent ‘Ik heb veel gedragen’. Het werk handelt over de misstanden die er in Nederlands-Indië heersten onder het Nederlandse koloniale bewind en de hypocriete mentaliteit in Nederland. Door het succes van de Max Havelaar werd Multatuli schrijver tegen wil en dank. Liever zou hij als politicus zijn bekendheid hebben uitgebuit, maar als schrijver had hij het succes dat hij als politicus ontbeerde. In vele brieven, pamfletten, essays en verhalen bestookte Multatuli Nederland met zijn maatschappijkritiek en hield hij de Nederlanders een spiegel voor. Zijn belangrijkste werk na Max Havelaar zijn de Ideën, bundels met in totaal bijna 1300 korte en langere teksten over een breed scala aan onderwerpen die in zijn tijd onderdeel waren van het publieke debat. In de Ideën is ook het onvoltooid gebleven verhaal van Woutertje Pieterse verweven. Na zeventien jaar schrijven hield Multatuli het in 1877 voor gezien. Hij verhuisde definitief naar Duitsland en daar overleed hij op 19 februari 1887 in Ingelheim am Rhein. Vier dagen later werd hij als eerste Nederlander gecremeerd.
Naar aanleiding van een herdenkingstentoonstelling in het Stedelijk Museum te Amsterdam werd in 1910 de Vereeniging ‘Het Multatuli-Museum’ opgericht met als doel al het geschreven en gedrukte materiaal te verzamelen van en over Multatuli. Tot 1926 was het Multatuli Museum ondergebracht in het Stedelijk Museum, waarna tot 1957 de collectie van de vereniging onderdak vond in de Universiteitsbibliotheek te Amsterdam. De collectie werd vervolgens jarenlang bewaard in het geboortehuis van de auteur in de Korsjespoortsteeg, dat uiteindelijk in 1975 voor het publiek werd opengesteld als het Multatuli Museum. Om ‘de durende actualiteit van Multatuli nadrukkelijker dan ooit naar voren te brengen,’ aldus een korte geschiedenis bij de gewijzigde statuten van 1949, werd in 1946 de naam van de vereniging gewijzigd in het ‘Multatuli-Genootschap’. Het genootschap is statutair verbonden aan het Multatuli Huis – naam van de stichting waaronder het museum sinds 2009 opereert.
Extent
75 meter
Abstract in Dutch
De collectie van het Multatuli Genootschap bestaat uit een verzameling manuscripten en drukwerk betreffende de schrijver Multatuli, pseudoniem van Eduard Douwes Dekker (1820-1887). Het Genootschap werd opgericht in 1946 en is een voortzetting van de Vereeniging het Multatuli Museum, opgericht in 1910. De collectie omvat circa 80 manuscripten (waaronder de Max Havelaar), circa 3800 brieven, circa 1400 items beeldmateriaal, gedrukte boeken en documentatie. De collectie geeft een uitstekend beeld van het leven en werk van Multatuli. Er komen nog steeds aanvullingen. Het is een van de grotere auteursarchieven in Nederland.
Abstract in English
The collection of the Multatuli Genootschap (Multatuli Society) contains manuscripts and printed material of and about the Dutch writer Multatuli, pseudonym of Eduard Douwes Dekker (1820-1887). The Genootschap started in 1946 and was the successor of the Vereeniging het Multatuli Museum (Society of the Multatuli Museum), founded in 1910. The collection comprises circa 80 manuscripts (among which the Max Havelaar), circa 3800 letters, circa 1400 iconographic items, printed books and documentation. The collection gives a thorough and almost complete impression of Multatuli's life and works. It is one of the larger collections on one author in the Netherlands and is still growing.
Arrangement
De collectie is chronologisch geordend, conform de volgorde in de Volledige werken van Multatuli, tussen 1950 en 1995 in 25 delen verschenen.
Physical Location
Allard Pierson, Universiteit van Amsterdam
Other Finding Aids
Fichecatalogus: Multatuli
Website Multatuli.online.
Custodial History
De collectie vindt haar oorsprong in de herdenkingstentoonstelling in het Stedelijk Museum te Amsterdam, samengesteld ter gelegenheid van de vijftigste verjaardag van de verschijning van Multatuli’s Max Havelaar uit 1860. De tentoonstellingsmakers verwierven bij die gelegenheid van de erven Joost de Ruyter het handschrift van het boek. Er werd echter nog zoveel materiaal méér verzameld over het boek en zijn auteur dat op 1 december 1910 de Vereeniging ‘Het Multatuli-Museum’ werd opgericht. In 1914 verwierf het museum de collectie van P.J.A. Meersmans, de eerste ‘bibliothecaris’ en grondlegger van het museum. Behalve een flinke hoeveelheid primaire en secundaire literatuur bevatte die collectie ook een aantal manuscripten, waaronder het materiaal van uitgever en boekhandelaar R.C. d'Ablaing van Giessenburg, voor zover dat betrekking had op Multatuli. Het andere deel van diens collectie kwam terecht in het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis. In 1930 verwierf het museum na het overlijden van Multatuli's weduwe Maria Frederika Cornelia (Mimi) Hamminck Schepel (1839-1930) een groot aantal persoonlijke eigendommen van de schrijver en vele manuscripten. In 1947 kwam daar nog de omvangrijke correspondentie tussen Multatuli en zijn uitgever G.L. Funke bij.
Immediate Source of Acquisition
De kern van de collectie is afkomstig van het Multatuli Genootschap. De collectie werd aangevuld door schenkingen en aankopen. De collectie bevindt zich sinds 1957 als bruikleen in de Universiteitsbibliotheek Amsterdam.
In dat jaar verhuisde een deel van de collectie naar het Multatuli Museum in de Korsjespoortsteeg. Besloten werd toen de kwetsbare manuscripten, vanwege de betere bewaaromstandigheden, als bruikleen achter te laten op de universiteit en de rest, objecten en gedrukt materiaal, onder te brengen in het Multatuli Museum. Het beheer van de manuscripten was al eerder vastgelegd in een bruikleencontract, afgesloten in 1931.
In 2002 is in het kader van het Metamorfozeproject omschreven welk deel van de collectie in het museum berust en welk deel als bruikleen beheerd wordt door de universiteitsbibliotheek. Materiaal van vóór 1900 bevindt zich nu in het Allard Pierson, materiaal van na 1900 in het Multatuli Museum.
Globaal is die verdeling van collectieonderdelen gehandhaafd tot op de dag van vandaag. Zo werd in 2002 de correspondentie tussen Multatuli en G.L. Funke (circa 700 brieven) toegevoegd aan het bruikleen en in 2003 de collectie prenten en foto's. Van de regel wordt afgeweken als daar gegronde redenen voor zijn, bijvoorbeeld als materiaal van na 1900 dusdanig belangrijke informatie bevat over materiaal van vóór 1900 dat het beter is het bij elkaar te bewaren.
Appraisal
Er zijn verschillende archieven van en collecties rond schrijvers uit de negentiende eeuw bewaard, maar de collectie van het Multatuli Genootschap mag gelden als de grootste, de belangrijkste en de meest complete. Het overvloedige bronnen- en documentatiemateriaal is in de eerste plaats van belang voor de kennis over het leven en werk van deze schrijver, wiens Max Havelaar geldt als een van de belangrijkste Nederlandse literaire werken. Verder is de collectie van belang voor de biografieën van de talrijke personen – schrijvers, politici en vele andere kopstukken op maatschappelijk en cultureel gebied – met wie Multatuli in contact stond. Meer algemeen biedt de collectie inzicht in de tijd en de cultuur waarin hij leefde.
Accruals
Met enige regelmaat worden er door het Multatuli Genootschap handschriften van Multatuli verworven en overeenkomstig het bruikleencontract met de Universiteitsbibliotheek al dan niet ondergebracht bij het Allard Pierson. Over zelfstandige aanvullingen door de Universiteitsbibliotheek is geen informatie voorhanden.
Existence and Location of Copies
De collectie is gedigitaliseerd en online te raadplegen via de website Multatuli.online.
Separated Materials
De Universiteitsbibliotheek Leiden beheert de Collectie Douwes Dekker (UBL291) als onderdeel van de KITLV-collecties.
In de Volledige werken van Multatuli staat de verblijfplaats vermeld van alle daarin opgenomen documenten.
Informatie over elders ondergebracht materiaal is ook terug te vinden in de Catalogus van het Multatuli Museum en de Collectie D'Ablaing van Giessenburg in het IISG.
Bibliography
- Hans van den Bergh, Cees Fasseur en Dik van der Meulen. Multatuli een zelfportret. Amsterdam, 2010
- Willem Frederik Hermans. De raadselachtige Multatuli. Amsterdam, 1976
- ‘Ik heb u den Havelaar niet verkocht'. Multatuli contra Van Lennep. Amsterdam, 2010
- Atte Jongstra. De Multatulianen. 125 jaar Multatuli-verering en Multatuli-hulde. Amsterdam, 1985
- Chantal Keijsper (red.). K. ter Laan’s Multatuli encyclopedie. Amsterdam, 1995
- Dik van der Meulen. Multatuli. Leven en werk van Eduard Douwes Dekker. Amsterdam, 2002
- Multatuli. Volledige werken. Amsterdam, 1950-1995
- Over Multatuli. Amsterdam, 1978-heden
- E. du Perron. De man van Lebak. Anekdoten en dokumenten betreffende Multatuli. Amsterdam, 1937
- Hans van Straten. Multatuli, van blanke radja tot bedelman. Een schrijversleven. Amsterdam, 1995
- Paul van ’t Veer. Het leven van Multatuli. Amsterdam, 1979
- Philip Vermoortel. De schrijver Multatuli. Den Haag, 1995
- Website Multatuli Huis
- Website Multatuli.online
Processing Information
De collectie werd in 2008 vrijwel geheel verfilmd in het kader van Metamorfozeproject. In 2020 werd de collectie door het Multatuli Genootschap en de Stichting Multatuli Huis opnieuw gedigitaliseerd en is online te raadplegen via de website Multatuli.online.
De hoogtepunten uit de collectie zijn gedigitaliseerd en beschikbaar als Collectie Multatuli via de website Geheugen van Nederland.
Ook de brochurecollectie die zich in het Multatuli Museum bevindt, is gedigitaliseerd en eveneens toegankelijk als de Collectie Brochures en overdrukken van het Multatuli Museum via de website Geheugen van Nederland.
De collectie is verder ontsloten met een database. Deze is toegankelijk via de website van het Multatuli Huis.
- Title
- Inventaris van de collectie van het Multatuli Genootschap, 1820-heden
- Author
- J. van Waterschoot, R. Kuijpers
- Date
- 2021
- Description rules
- International Standard for Archival Description - General
- Language of description
- Dutch; Flemish
- Script of description
- Latin
- Language of description note
- Nederlands
- Edition statement
- Eerste versie 2005, tweede herziene versie 2021
Repository Details
Part of the Allard Pierson Repository
Oude Turfmarkt 127-129
Amsterdam 1012 GC Nederland