Collectie van het Multatuli Genootschap

Multatuli werd op 2 maart 1820 te Amsterdam geboren als Eduard Douwes Dekker. In 1838 reisde hij op het koopvaardijschip van zijn vader, die kapitein was, naar Nederlands-Indië. Hij maakte daar carrière als bestuursambtenaar en bracht het tot assistent-resident van Lebak (Bantam, Java) in 1856. Al spoedig formuleerde hij een aanklacht tegen de regent Karta Natta Negara, die hij van misdrijven verdacht. Zijn superieuren gingen niet op de aanklacht in en Douwes Dekker besloot zijn ontslag in te dienen. Hij vertrok naar Europa, waar hij in 1859 in het Brussel zijn ervaringen in Indië verwerkte in een literair werk. Max Havelaar of de koffijveilingen der Nederlandsche Handelmaatschappij verscheen in mei 1860 en Douwes Dekker werd in één klap beroemd onder het pseudoniem dat hij gebruikte voor de publicatie: Multatuli, wat betekent ‘Ik heb veel gedragen’. Het werk handelt over de misstanden die er in Nederlands-Indië heersten onder het Nederlandse koloniale bewind en de hypocriete mentaliteit in Nederland. Door het succes van de Max Havelaar werd Multatuli schrijver tegen wil en dank. Liever zou hij als politicus zijn bekendheid hebben uitgebuit, maar als schrijver had hij het succes dat hij als politicus ontbeerde. In vele brieven, pamfletten, essays en verhalen bestookte Multatuli Nederland met zijn maatschappijkritiek en hield hij de Nederlanders een spiegel voor. Zijn belangrijkste werk na Max Havelaar zijn de Ideën, bundels met in totaal bijna 1300 korte en langere teksten over een breed scala aan onderwerpen die in zijn tijd onderdeel waren van het publieke debat. In de Ideën is ook het onvoltooid gebleven verhaal van Woutertje Pieterse verweven. Na zeventien jaar schrijven hield Multatuli het in 1877 voor gezien. Hij verhuisde definitief naar Duitsland en daar overleed hij op 19 februari 1887 in Ingelheim am Rhein. Vier dagen later werd hij als eerste Nederlander gecremeerd.

Naar aanleiding van een herdenkingstentoonstelling in het Stedelijk Museum te Amsterdam werd in 1910 de Vereeniging ‘Het Multatuli-Museum’ opgericht met als doel al het geschreven en gedrukte materiaal te verzamelen van en over Multatuli. Tot 1926 was het Multatuli Museum ondergebracht in het Stedelijk Museum, waarna tot 1957 de collectie van de vereniging onderdak vond in de Universiteitsbibliotheek te Amsterdam. De collectie werd vervolgens jarenlang bewaard in het geboortehuis van de auteur in de Korsjespoortsteeg, dat uiteindelijk in 1975 voor het publiek werd opengesteld als het Multatuli Museum. Om ‘de durende actualiteit van Multatuli nadrukkelijker dan ooit naar voren te brengen,’ aldus een korte geschiedenis bij de gewijzigde statuten van 1949, werd in 1946 de naam van de vereniging gewijzigd in het ‘Multatuli-Genootschap’. Het genootschap is statutair verbonden aan het Multatuli Huis – naam van de stichting waaronder het museum sinds 2009 opereert.