Scope and Contents
Een klein deel van het archief van Jan Bons bestaat uit persoonlijke stukken. De meeste stukken zijn gerelateerd aan Bons’ werk als grafisch en monumentaal ontwerper. Zowel proces als eindproducten zitten in het archief. Van de meeste opdrachten is ook materiaal over het ontwerp- en/of drukproces aanwezig. De soorten opdrachten variëren van grafische opdrachten (postzegels, kalenders, affiches, boekomslagen) tot monumentale opdrachten (mozaïek, gevels, beelden). Ook komt illustratief werk voor. Van een aantal opdrachtgevers zijn veel stukken aanwezig, omdat Bons daar veel voor heeft gewerkt. Dit zijn onder andere IDFA, Toneelgroep De Appel, Toneelgroep Studio, Nieuw Ensemble en Phs. Van Ommeren.
Het materiaal dat wordt aangetroffen in het archief is divers. Schetsen zijn soms getekend, maar een groot deel van de schetsen bestaat uit geknipte en gescheurde collages. Verder zitten er veel drukproeven in het archief, met daarop vaak aantekeningen van Bons. Ook zitten er 3D modellen en maquettes van monumentale opdrachten in het archief. De afmetingen van de stukken zijn daardoor heel divers; er zijn onder andere grote affiches, kleine kleimodellen, schetsjes, lay-outschetsen en -modellen, grote ontwerptekeningen en werktekeningen. Ook verzameld materiaal, zoals briefkaarten van musea en bezienswaardigheden - die Bons verzamelde ter inspiratie voor Van Ommeren kalenders -, maken onderdeel uit van het archief.
De oude inventarisnummers 9, 11, 18, 45, 60, 99, 119-120, 124, 147, 204, 209, 220, 232-233, 258, 260, 265, 267 en 299 zijn niet in dit archief te vinden. Deze nummers zijn in het verleden door de stichting Nederlands Archief Grafisch Ontwerpers toegekend aan affiches die door Bons gemaakt zijn, maar die fysiek waarschijnlijk nooit in het archief aanwezig zijn geweest.
Dates
- 1936-2008
Creator
- Bons, Jan, 1918-2012 (Person)
Language of Materials
Nederlands, Engels, Duits en Frans
Conditions Governing Access
De collectie is toegankelijk voor onderzoek.
Sommige objecten zijn kwetsbaar en worden slechts beperkt beschikbaar gesteld. Daarvoor is toestemming van de conservator nodig.
Conditions Governing Use
Bij raadpleging is het Reglement voor de gebruikers van de Bibliotheek van de Universiteit van Amsterdam van toepassing. Reproductie en reproductierechtvergoedingen conform de Tarieven en Diensten Universiteit van Amsterdam.
Het materiaal wordt uitsluitend ter inzage gegeven.
Biographical / Historical
Jan Bons (Rotterdam 1918-Amsterdam 2012) was typograaf, grafisch vormgever, monumentaal kunstenaar en illustrator. Jan Bons meldde zich in 1934 aan bij de Koninklijke Academie voor Beeldende Kunsten in Den Haag omdat hij tekenleraar wilde worden. Hij kreeg les van o.a. Schuitema en Kiljan, maar op aanraden van Paul Citroen ging hij in 1937 naar de Nieuwe Kunstschool in Amsterdam. Daar werd op een totaal andere en voor die tijd zeer vernieuwende manier lesgegeven. Bons ontmoette hier toekomstige collega’s zoals Otto Treumann en Benno Premsela. Hij kreeg les van Hajo Rose die hem het vak reclametekenen leerde.
De Tweede Wereldoorlog betekende voor Jan Bons dat hij moest onderduiken. In deze periode gaf hij allerlei drukwerk uit in eigen beheer, zoals tijdschriften voor de illegaliteit en vertalingen van Kafka. Na de oorlog ontmoette hij Gerrit Rietveld en met hem werkte hij tot diens dood in 1964 regelmatig samen.
Jan Bons was een veelzijdig kunstenaar, er zijn weinig disciplines in de beeldende kunst die hij niet beheerste. Vanaf 1962 richtte Bons zich vooral op theateraffiches, zoals voor Toneelgroep De Appel en Toneelgroep Studio. Bons kon het zich permitteren om een volledig onafhankelijke positie in te nemen; hij koos zijn opdrachtgevers uit en gaf liever een opdracht terug dan concessies te doen waar hij niet achter stond. Vanaf 1990 ontwierp Jan Bons de affiches voor het International Documentary Film Festival Amsterdam.
Het grafisch werk van Bons is herkenbaar door het gebruik van opvallende kleuren, het ontbreken van ornamenten, een vrije benadering van de typografie en divers materiaalgebruik. Vaak komt het gebruik van kleurvlakken voor, door gekleurd papier te knippen, te scheuren en vervolgens samen te voegen als een collage. In enkele gevallen komen handgetekende illustraties en fotografie voor.
Bij een deel van de stukken staat vermeldt: ontworpen door ‘Studio Bons’. Deze aanduiding heeft Jan Bons bedacht voor opdrachten waarbij hij veel overleg met zijn familie had. Studio Bons is dus geen apart ontwerpbureau.
Extent
ca. 37 meter
Abstract in Dutch
Jan Bons (Rotterdam 1918-Amsterdam 2012) was een grafisch vormgever, typograaf, illustrator en monumentaal kunstenaar. Zijn werk is herkenbaar door de opvallende kleuren en kleurvlakken, een vrije benadering van typografie en diversiteit in stijl en benadering. Het archief van Jan Bons bestaat uit stukken die betrekking hebben op verschillende ontwerpstadia, alsmede eindproducten van opdrachten. Die opdrachten zijn zeer uiteenlopend, aangezien Bons verschillende soorten opdrachten aannam. Daardoor is het materiaal in het archief ook zeer divers. Het grootste gedeelte van de opdrachten die in het archief terug te vinden zijn bestaat uit grafische ontwerpopdrachten.
Abstract in English
Jan Bons (Rotterdam 1918-Amsterdam 2012) was graphic designer, typographer, illustrator and monumental artist. His work stands out for its striking colours and colour areas, free engagement with typography and diversity in style and approach. Jan Bons’ archive incorporates documents relating to various design stages as well as final commissioned works. The commisions differ widely, as Bons accepted all kinds of commissions. The material in the archive is highly diverse as a result. The majority of the commissions to be found in the archive consists of graphic design commissions.
Arrangement
Het archief bestond oorspronkelijk uit twee van elkaar te onderscheiden delen. Het ene deel bevatte voornamelijk eindproducten die aan de stichting Nederlands Archief Grafisch Ontwerpers (NAGO) in bruikleen waren gegeven en zijn beschreven in de door het NAGO beheerde database. Het andere deel werd later als aanvulling door de Universiteit van Amsterdam in bruikleen verworven en bevatte voornamelijk stukken waarin het proces van Bons’ werk naar voren komt. Deze twee delen zijn nu samengevoegd in een nieuwe inventaris. De ordening op opdrachtgever uit de inventaris van het eerste deel is daarin als leidraad genomen. Eindproducten en proces zijn op deze manier in de nieuwe inventaris bij elkaar gebracht. De originele nummers van de eerste inventaris zijn behouden, al zijn de voorvoegsels (JB en voorloopnullen) eraf gehaald. Omdat de opdrachten verschillend van aard zijn, is ervoor gekozen om de rubrieken van opdrachtgevers onder te brengen onder ofwel grafische of monumentale opdrachten, daarbinnen is alfabetisch per opdrachtgever geordend.
Physical Characteristics and Technical Requirements
Bij het bekijken van foto’s dienen speciaal daarvoor bestemde handschoenen gebruikt te worden (beschikbaar bij de balie van de Onderzoekzaal).
Physical Location
Allard Pierson, Universiteit van Amsterdam
Other Finding Aids
Inventaris en afbeeldingen op de website van het Wim Crouwel Instituut.
Custodial History
Het deel van het archief van Jan Bons met voornamelijk eindproducten werd in 1995 in bruikleen gegeven aan de stichting Nederlands Archief Grafisch Ontwerpers (NAGO) en werd aanvankelijk ondergebracht in het Stedelijk Museum te Amsterdam.
De stichting Nederlands Archief Grafisch Ontwerpers (NAGO) werd in 1992 opgericht met als doel om de archieven van Nederlandse of in Nederland wonende grafisch ontwerpers te verwerven, te ontsluiten en te behouden. In 2012 werd het NAGO in zijn bestaan bedreigd en kwam een groot deel van de archieven van het NAGO in beheer van de Bijzondere Collecties van de Universiteit van Amsterdam. Een aantal taken van het NAGO is overgedragen aan het Wim Crouwel Instituut, opgericht in 2013 vanuit een samenwerking tussen het NAGO en de Bijzondere Collecties van de Universiteit van Amsterdam. Het NAGO werd in 2014 opgeheven.
Immediate Source of Acquisition
Het gedeelte van het archief met voornamelijk eindproducten kwam in 2013 in beheer van de Bijzondere Collecties, nu onderdeel van het Allard Pierson. De aanvulling werd in 2016 overgedragen aan de Bijzondere Collecties door de erven Joël en Jeroen Bons. Toen is ook afgesproken dat het bruikleen van het hele archief in fases zal worden omgezet in een schenking aan het Allard Pierson.
Appraisal
Jan Bons was een belangrijk grafisch ontwerper met een uitgebreid oeuvre en een herkenbare, iconische beeldtaal. Hij ontwierp jarenlang affiches voor een aantal bekende toneel- en muziekgezelschappen en voor het International Documentary Film Festival Amsterdam (IDFA). Ook heeft hij jarenlang kalenders vormgegeven voor Phs. Van Ommeren. De opdrachten van Bons waren dus erg divers. Daarnaast nam Bons een autonome positie in als grafisch ontwerper en kunstenaar. Wanneer een opdracht niet bij hem paste of hij het oneens was met de opdrachtgever, gaf hij de opdracht terug.
Bons was niet alleen grafisch ontwerper, maar ontwierp ook vele monumentale werken waarbij hij gebruik maakte van verschillende materialen en technieken. Bons leverde voor zijn opdrachten niet enkel de ontwerpen aan, maar was ook betrokken bij de uitvoering en had daar ook kennis over. Het archief van Bons is van belang voor grafisch historici, maar ook theater-, muziek- en kunsthistorici zullen mogelijk belang hebben bij dit archief. Het archief geeft een compleet beeld weer van de werkwijze van Bons, alsmede van zijn oeuvre.
Tijdens de verschillende bewerkingen van het archief heeft selectie plaatsgevonden. De stichting Nederlands Archief Grafisch Ontwerpers (NAGO) heeft ontdubbeld en enkele stukken gedeselecteerd. Bij de laatste bewerking is nogmaals ontdubbeld. Deselectie van stukken vond enkel plaats wanneer een stuk niet van de hand van Bons zelf kwam en ook elders raadpleegbaar was. Dat geldt met name voor naslagwerken.
Accruals
Er worden geen aanvullingen verwacht.
Existence and Location of Copies
Het gedigitaliseerde deel is via de site van het Wim Crouwel Instituut toegankelijk.
Bibliography
- Jan Bons - NAGO (collectiebeschrijving en inventaris op de website van het Wim Crouwel Instituut)
- Jan Bons, affiches, Museum Fodor, 1975.
- Kees Broos en Paul Hefting. Grafische vormgeving in Nederland. Een eeuw. V+K Publishing, 1995.
- Kurt Löb, Paul Citroen en het Bauhaus. Herinneringen in woord en beeld door Paul Citroen, Bruna & Zoon, 1974.
- Lex Reitsma, Paul Hefting, Jan Bons - ontwerpen in vrijheid, Uitgeverij De Buitenkant, 2008.
Processing Information
De registratie van de affiches door de stichting Nederlands Archief Grafisch Ontwerpers (NAGO) heeft plaatsgevonden in het jaar 1998. In 2002 zijn de kalenders door het NAGO beschreven. In 2009 heeft een nabewerking van het archief van het NAGO plaatsgevonden. Na verwerving door de Bijzondere Collecties hebben Pieter Boersma en Jeroen Bons beide delen voorbewerkt, ontdubbeld en omgepakt. Ook hebben ze een voorlopige beknopte inventaris opgesteld.
In 2021 is het gehele archief bewerkt en zijn de bestaande inventaris en de aanvulling in één inventaris samengevoegd.
Het archief was geordend in omslagen, waarop veelal inhoudelijke opschriften stonden. De ordening van de omslagen is zoveel mogelijk behouden. In sommige gevallen zijn omslagen gesplitst, of samengevoegd bij andere stukken. Dit was meestal het geval bij omslagen waarin ‘diversen’ waren samengebracht, die geen logische onderlinge samenhang hadden. Alle stukken zijn verpakt in zuurvrij papier en in zuurvrije dozen omgepakt.
Source
- Bons, Joël, 1952- (Person)
- Bons, Jeroen (Person)
- Title
- Inventaris van het archief van Jan Bons, 1936-2008
- Author
- Linda Kool (NAGO), Inge van Vught
- Date
- 2021
- Description rules
- Describing Archives: A Content Standard
- Language of description
- Dutch; Flemish
- Script of description
- Latin
- Language of description note
- Nederlands
- Edition statement
- Eerste versie (NAGO) 2009, tweede herziene versie 2021
Repository Details
Part of the Allard Pierson Repository
Oude Turfmarkt 127-129
Amsterdam 1012 GC Nederland