Collectie Mieke Bal

Mieke (Maria Gertrudis) Bal (Heemstede, 1946, twee kinderen) studeerde Frans aan de Universiteit van Amsterdam, specialisatie moderne literatuur. Na haar afstuderen in 1969 promoveerde zij in 1977 op Franse en theoretische literatuurwetenschap aan de Universiteit Utrecht. Van jongs af aan had zij een passie voor lesgeven en dat deed ze op alle niveaus, van middelbare school tot universiteit. In Utrecht werkte zij van 1979-1987 als universitair hoofddocent literatuurwetenschap en van 1987-1991 als bijzonder hoogleraar semiotiek en vrouwenstudies. Van 1987 tot 1991 was zij hoogleraar Comparative Literature aan de University of Rochester (New York) en van 1991 -1996 was zij tevens werkzaam als gasthoogleraar voor visuele en culturele studies. Van 1991-2011 was zij hoogleraar Theoretische Literatuurwetenschap aan de Universiteit van Amsterdam. Van 2005-2011 was zij Academie Hoogleraar aan de Koninklijke Nederlandse Academie voor Wetenschappen.

Het wetenschappelijk werk van Prof. Dr. Mieke Bal had veel invloed, nationaal en internationaal. Twee ontwikkelingen zijn daarbij doorslaggevend geweest:

Narratologie: Mieke Bal was een grondlegger van de narratologie (verhaal/verteltheorie). In 1977 publiceerde zij in het Frans Narratologie, een nieuwe theorie die de Literatuurwetenschap voorgoed veranderde. In 1978 publiceerde zij De theorie van vertellen en verhalen, die verder de wereld is doorgegaan als Narratology. De uitvoerige en onderwijsgerichte versie daarvan werd in vele talen vertaald (terug te vinden in de Collectie Mieke Bal) en is een standaardwerk dat nog steeds herdrukt wordt en op universiteiten gebruikt.

Interdisciplinariteit en Cultural Analysis: Mieke Bal heeft zich nooit willen beperken tot één discipline; culturele objecten worden altijd vanuit meerdere disciplines bestudeerd. Zij was met deze benadering een pionier op het gebied van de Cultural Analysis. Vrouwenstudies/genderstudies stond aan de bakermat van interdisciplinair onderzoek. Mieke Bal, feministe en groot pleitbezorger van interdisciplinariteit, ging van daaruit verder en richtte in 1993 de Amsterdam School for Cultural Analysis (ASCA) op. Daar zijn sindsdien vele wetenschappers in interdisciplinair cultuurwetenschappelijk onderzoek opgeleid. Tot 1998 was zij hiervan directeur.

Haar wetenschappelijke interesse beperkte zich niet tot de studies waar ze ooit mee begon. Ze hield zich ook bezig met de Hebreeuwse bijbel, Barokke en Moderne kunst, cultuurtheorie, feminisme en het postkoloniale gedachtengoed. Zij paste het perspectief van genderstudies toe bij de literaire analyse van de bijbel. En bij haar onderzoek van de schilderkunst maakte zij gebruik van de narratologie. Haar boek over Rembrandt (Het Rembrandt effect) was controversieel onder traditionele kunstcritici. Later richtte zij zich meer op “political art” in de hedendaagse kunst. De afgelopen jaren ontwikkelde zij zich tot filmmaker, en maakte 22 films waaronder Reasonable Doubt, Madame B en Becoming Vera. In 2005 is Mieke Bal als eerste vrouw, eerste geesteswetenschapper én eerste UvA hoogleraar door de KNAW geïnstalleerd als Academiehoogleraar. Tot 2011 kon zij zich vrijelijk, zonder bestuurlijke verplichtingen, helemaal wijden aan innovatief onderzoek en de begeleiding van jonge onderzoekers. Sinds 2011 is zij onafhankelijk theoreticus en criticus, schrijft over kunst, is film- en videomaker, kunstenaar en curator. Vanwege haar uitzonderlijke wetenschappelijke verdiensten kreeg zij in 2017 de koninklijke onderscheiding Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw.