Archief van J.P. Hasebroek

Johannes Petrus Hasebroek werd in 1812 in Leiden geboren als zoon van een apotheker. Hij bezocht de Latijnse school in zijn geboorteplaats en ging er theologie studeren. In 1833 richtte hij met onder anderen de theoloog Bernard Gewin en de classicus Laurens Reinhart Beynen de literaire Rederijkerskamer voor Uiterlijke Welsprekendheid binnen Leyden op, waarvan ook Hasebroeks vrienden Nicolaas Beets en Johannes Kneppelhout lid werden. In hetzelfde jaar publiceerde hij in de Muzen-Almanak het lange gedicht 'Bilderdijks dood'. In deze eerste periode stond hij net als vele van zijn generatiegenoten onder invloed van de romantische school van Walter Scott en het daaruit voortkomende nationaliteitsgevoel.

Ook na zijn studietijd bleef hij in letterkundige kringen verkeren; na zijn beroeping als predikant in Heiloo maakte hij aldaar, samen met zijn zuster Elisabeth Johanna, de pastorie tot een gastvrij trefpunt voor literatoren, de zogenaamde Kring van Heiloo (1836-1843). Tot de bekendste bezoekers behoorden Beets, Kneppelhout, Everhardus Johannes Potgieter en Geertruida Toussaint. Vanuit Heiloo werkte Hasebroek mee aan het letterkundige tijdschrift De Gids en aan de almanak Tesselschade, die beide onder leiding stonden van Potgieter. Naast kritieken schreef Hasebroek ‘fysiologieën’, humoresken in de trant van Hildebrand, die hij onder het pseudoniem Jonathan bundelde tot zijn hoofdwerk Waarheid en droomen (1840). Als dichter manifesteerde hij zich onder andere met de bundel Poëzy (1836). Daarnaast schreef hij essayistische stukken over onder meer het werk van Potgieter, bezorgde hij tussen 1861 en 1863 de driedelige Kompleete dichtwerken van Isaäc da Costa en publiceerde hij aan het eind van zijn leven een literair-historische studie over de pre-romantiek onder de titel Een dichter-album van vóór honderd jaren. De gedachtenis aan Bellamy en zijne kunstvrienden nog eens vernieuwd (1890).

Niet alleen op literair maar ook op theologisch terrein zocht Hasebroek het gezelschap van gelijkgestemden. Als predikant was hij actief binnen het Réveil. Na zijn ontmoeting in 1841 met een voorman van die hervormingsbeweging, Willem de Clercq, keerde Hasebroek zich af van de wereldse literatuur en publiceerde hij hoofdzakelijk nog domineespoëzie. In 1849 werd hij beroepen in Middelburg, waar hij de dominee-dichter J.J.L. ten Kate als collega kreeg. Deze haalde Hasebroek over tot medewerking aan zijn tijdschrift Christoterpe: stichtelijk huisboek voor alle standen. Na zijn bevestiging als dominee in Amsterdam in 1851 kwam hij met gelijkgestemden uit de Réveil-beweging bijeen in de predikantengroep Broederkring, die het tijdschrift Ernst en Vrede uitgaf. In 1883 ging Hasebroek met emeritaat. Zijn faam als predikant was dusdanig groot dat al tijdens zijn leven in 1893 een marmeren borstbeeld van Hasebroek in het Rijksmuseum werd geplaatst. Hij stierf in 1896 in Amsterdam.