Bibliotheek van Jacob Buyck

De boeken van Jacob Buyck werden in 1627 opgeslagen in de Oude Kerk, hoewel de Stadsbibliotheek in die tijd gevestigd was in de Nieuwe Kerk. Toen de bibliotheek in 1632 verhuisde naar de Agnietenkapel, waar ook het Athenaeum Illustre werd gevestigd, werden de boeken van Buyck daar eveneens naartoe gebracht. In de catalogus van de Stadsbibliotheek uit 1648, de eerste na de verhuizing, blijken alle folianten die Buyck bezat (124 werken) opgenomen te zijn. Aan het slot van de catalogus wordt vermeld dat de bibliotheek ook nog een aantal werken in kleiner formaat bezit, die in kisten zijn opgeborgen. De handgeschreven catalogus daarvan kan men in de bibliotheek zelf raadplegen.

Pas in 1692 besloot een nieuwe, actieve bibliothecaris, dominee Petrus Schaak, om afsluitbare wandkasten voor de boeken in klein formaat te laten maken. Ook laat hij een lijst van deze boeken (waarschijnlijk niets anders dan de catalogus die in de bibliotheek aan de muur hing) in druk verschijnen, als supplement op de catalogus van 1668. Deze Catalogus librorum minoris formae (1693) is een ongeordende lijst met niet meer dan de auteursnamen en sterk bekorte titels. Pas in de volgende catalogus van de Stadsbibliotheek, uit 1711, zijn de titelbeschrijvingen uitgebreid met plaats en jaar van uitgave, en zijn de edities daarmee identificeerbaar geworden.

Reeds in zijn voorwoord bij de supplementcatalogus uit 1693 vermeldde Schaak de aanwezigheid van tal van boeken van Jacob Buyck in de Stadsbibliotheek. Ook in de volgende catalogi, die van H.C. Cras aan het eind van de achttiende eeuw en van P.A. Tiele in het midden van de negentiende eeuw, werd gewezen op de aanwezigheid van boeken van Buyck, duidelijk te herkennen aan het vrij forse ronde stempel met de initialen IB op titel- of schutblad. Hoe die boeken in de Stadsbibliotheek waren beland, bleef echter een raadsel. Met de publicatie van het rekest van Claes Buyck uit 1627 wist H.C. Rogge, de eerste bibliothecaris van de Universiteitsbibliotheek, in 1882 te onthullen hoe die boeken eigenlijk in de Stadsbibliotheek terecht waren gekomen. De boeken waren echter in de loop der eeuwen verspreid geraakt tussen de andere boeken in de bibliotheek, zodat niemand de collectie ooit bijeen had gezien en het was volstrekt onduidelijk wat er nog over was van de oorspronkelijke verzameling.

In 1938 stelde J. Berg, de toenmalige bibliothecaris van de Universiteitsbibliotheek, in het Maandblad Amstelodamum de vraag of het niet mogelijk zou zijn de bibliotheek van Buyck te reconstrueren. In de jaren tachtig van de twintigste eeuw werd de reconstructie serieus ter hand genomen. Dankzij nieuwe selectiemogelijkheden konden de boeken vrij snel geïdentificeerd en opgevraagd worden. Vervolgens werden de resultaten van het onderzoek verwerkt in de catalogus, in de vorm van verwijzingen naar de catalogus van Buyck en door het noteren van zijn naam en de namen van eventuele eerdere eigenaars die in de boeken werden aangetroffen. Hierna werd geprobeerd de boeken op te sporen die Buyck in de laatste tien jaar van zijn leven had verworven. Hij had ze niet meer aan zijn catalogus toegevoegd maar ze zijn wel herkenbaar aan zijn naamstempel. Na de afronding van de virtuele reconstructie van de bibliotheek van Jacob Buyck werden na drieëneenhalve eeuw de boeken ook fysiek weer bij elkaar geplaatst in het magazijn en kregen ze allemaal een speciale nieuwe signatuur ('Buyck'). Om deze bijzondere collectie voor verval te behoeden werden alle banden voorzien van overslagdozen. Nu kan ook de collectie als geheel voorwerp van onderzoek worden.