Archief van Matthijs Vermeulen

Matthijs Vermeulen (1888-1967), geboren Van der Meulen, is de auteur van symfonieën (zeven), kamermuziek, liederen en enkele boeken over muziek en filosofie. Hij was daarnaast criticus en essayist, zijn stukken worden gekenmerkt door eruditie, stijl en zeggingskracht. Vermeulen werd op 8 februari 1888 te Helmond geboren als zoon van een smid. Zijn belangstelling voor muziek werd gewekt toen hij op veertienjarige leeftijd muzieklessen ging nemen op de priesteropleiding die hij volgde (deze opleiding zou hij niet afmaken). In 1907 vertrok hij naar Amsterdam, waar hij compositieles nam bij Daniël de Lange, componist en directeur van het conservatorium. In 1909 werd hij muziekcriticus bij het dagblad De Tijd, vervolgens ook bij De Amsterdammer en De Nieuwe Rotterdamsche Courant. Na het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog was hij een jaar lang oorlogscorrespondent. In 1915 werd hij hoofd van de afdeling "Kunst en Letteren" van De Telegraaf. Vermeulens scherpe pen als criticus leidde ertoe dat dirigent Willem Mengelberg in 1916 weigerde de Eerste Symfonie (1914) uit te voeren. In 1918 trouwde Vermeulen met de typiste Annie van Hengst. Tussen 1919 en 1925 kregen zij vier kinderen. Zijn voortgaande polemiek met Mengelberg maakte zijn positie uitzichtsloos. Ook zijn Tweede Symfonie (1920) werd niet uitgevoerd. Teleurgesteld vestigde hij zich in 1921 met zijn gezin in La Celle St. Cloud, nabij Parijs. Hij voorzag in zijn levensonderhoud met het schrijven van artikelen voor het Soerabaiasch Handelsblad onder het pseudoniem Hugo Reynst. In 1939 voerde Eduard van Beinum de Derde Symfonie uit. De componist is dan 51 jaar. In 1944 stierf zijn vrouw aan de gevolgen van een maagoperatie, en kwam zijn zoon Josquin, die vocht in het Franse leger, om tijdens een actie in de Vogezen. In 1946 keerde Vermeulen terug naar Nederland en werd recensent bij De Groene Amsterdammer. Hij hertrouwde met Thea Diepenbrock, de jongste dochter van de in 1921 overleden componist Alphons Diepenbrock. In 1949 werd hun dochter Odilia geboren. Nadien componeerde hij nog twee liederen, het Strijkkwartet en de Zesde en Zevende Symfonie. Hij overleed op 26 juli 1967 in Laren. De muziek van Vermeulen heeft lang op erkenning moeten wachten. Door het gebruik van de cantus-firmustechniek, complexe polymelodiek en de afwezigheid van cadensen wijkt deze dermate af van de symfonische traditie dat zij vaak als onbegrijpelijk en ondoordringbaar werd ervaren. En doordat zijn muziek zelden te horen was, kon het publiek zich niet werkelijk vertrouwd maken met zijn bijzondere en individualistische klankwereld. Pas na 1970 kwam hierin enige verandering en werd Vermeulen vaker gespeeld. In 1986 verscheen zijn hele oeuvre op de plaat. In 1997 was Vermeulen de centrale componist van het Holland Festival. Over zijn leven verschenen twee biografische filmdocumentaires. Daarnaast zijn er een dissertatie en een biografie.