Scope and Contents
Het archief van De Haan weerspiegelt de veelzijdige persoonlijkheid van Jacob Israël de Haan en zijn gevarieerde bezigheden. De Haan was op verschillende maatschappelijke en wetenschappelijke vlakken actief: als schrijver, dichter, jurist en journalist. Zijn literaire werk is in het archief vertegenwoordigd door aantekeningen voor romans, manuscripten van gedichten en van krantenfeuilletons, evenals knipsels van de feuilletons zelf. Zijn wetenschappelijke werk blijkt uit de aanwezigheid van collegedictaten, lezingen en publicaties.
Een deel van het archief bestaat uit correspondentie. Verder zijn er aantekeningen bij respectievelijk uittreksels van zijn eigen publicaties en publicaties van anderen. Van bijzonder belang zijn de manuscripten van gedichten, waaronder enkele kladversies, de drukproef van het Joodsche Lied uit 1915 en het manuscript van het Joodsche Lied, Tweede Boek uit 1921.
Van belang zijn verder de stukken in verband met de rechtskundige significa, een combinatie van taalkunde en rechtsgeleerdheid, waaronder het manuscript van zijn proefschrift. Daarnaast is materiaal bewaard van De Haans activiteiten voor de Wa'ad Ha-ir (stadsraad) van de Asjkenazische gemeente van Jeruzalem. Dit bestuur van de Jeruzalemse afdeling van de wereldwijde organisatie Agudat Yisrael was opgericht als tegenhanger van het door de zionistische organisatie opgerichte landelijk bestuur in Palestina. Verder zijn ook stukken van liefdadige activiteiten waarbij De Haan betrokken was in het archief overgeleverd.
Stukken betreffende zijn overlijden, het beheer van zijn archief en de aanschaf door de Bibliotheca Rosenthaliana zijn later aan het archief toegevoegd.
Dates
- 1904-1984
- Majority of material found within 1904-1924
Creator
- Haan, Jacob Israël de, 1881-1924 (Person)
Language of Materials
Diverse talen, waaronder Nederlands, Frans, Engels, Hebreeuws en Arabisch
Conditions Governing Access
De collectie is gedeeltelijk gedigitaliseerd en online raadpleegbaar via de inventaris. Alleen de niet-gedigitaliseerde originele documenten worden ter inzage gegeven.
Conditions Governing Use
Bij raadpleging is het Reglement voor de gebruikers van de Bibliotheek van de Universiteit van Amsterdam van toepassing. Reproductie en reproductierechtvergoedingen conform de Tarieven en Diensten Universiteit van Amsterdam.
Het niet-gedigitaliseerde materiaal wordt uitsluitend ter inzage gegeven. Indien in uitzonderlijke gevallen toch toestemming verkregen is voor inzage van het gedigitaliseerde materiaal, wordt ook dit alleen ter inzage gegeven.
Biographical / Historical
Jacob Israël de Haan werd op 31 januari 1881 in Smilde geboren. Hij groeide op in Zaandam in een groot gezin en werd orthodox-joods opgevoed. Zijn vader was chazan, voorzanger, in de synagoge. Zijn jongere zus (Carolina Lea de Haan) is bekend als de schrijfster Carry van Bruggen (1881-1932). De Haan studeerde voor onderwijzer en ging onder andere in Amsterdam aan de slag, waar hij zich steeds meer afkeerde van het orthodoxe geloof van zijn ouders. Hij voelde zich aangetrokken tot het socialisme en sloot zich aan bij de Sociaal-Democratische Arbeiders Partij (SDAP). Hij werd bovendien redacteur van de kinderbijlage van de krant Het Volk. Daarnaast schreef hij ook korte sociaal-realistische stukjes.
In 1904 brak een conflict uit naar aanleiding van De Haans homo-erotische roman Pijpelijntjes, dat veel stof deed opwaaien: De Haan werd ontslagen zowel als onderwijzer als bij Het Volk. Via vrienden kreeg hij een baan bij de Rijksverzekeringsbank. In 1907 trad hij in het huwelijk met de negen jaar oudere Johanna van Maarseveen die hem hielp met het bekostigen van de rechtenstudie, die hij in 1916 met een promotie afsloot.
Inmiddels was hij in contact gekomen met Albert Verwey en diens maandblad De Beweging en sloot hij hechte vriendschap met Frederik van Eeden. Zijn twee dichtbundels Het Joodsche Lied uit 1915 en 1921 vormen een belangrijke bijdrage aan de Nederlands-joodse lyriek. In deze tijd richtte De Haan zich opnieuw op zijn joodse achtergrond en werd hij een overtuigd zionist. Kort na de Eerste Wereldoorlog vertrok hij naar Palestina, waar hij werk vond als correspondent voor het Algemeen Handelsblad en als docent aan de school voor rechten die door het Britse bestuur in Jeruzalem was opgericht.
Na verloop van tijd keerde De Haan in Palestina het zionisme weer de rug toe. Hij werd sterk aangetrokken door de joodse orthodoxie van de Agudat Yisrael. Hij sloot hechte vriendschappen met verschillende Arabieren en stond steeds kritischer tegenover het felle nationalisme van de joodse immigranten. Jacob Israël de Haan werd op 30 juni 1924 om zijn anti-zionistische denkbeelden in Jeruzalem vermoord.
Extent
ca. 1,5 meter
Abstract in Dutch
Het archief van Jacob Israël de Haan bevat correspondentie, persoonlijke aantekeningen, publicaties, collegedictaten, gedichten, foto's en enkele onuitgegeven gedichten van deze joodse schrijver, dichter, journalist en jurist. De Haan werd niet alleen bekend door zijn publicaties, maar ook door zijn betrokkenheid bij zowel het zionisme als de joodse orthodoxie. Hij werd in 1924 in Jeruzalem vermoord. Het archief bestaat uit materiaal dat Jacob Israël de Haan tijdens zijn leven zelf schonk aan de Bibliotheca Rosenthaliana en uit zijn persoonlijke nalatenschap. Ook bevat het archief een aantal aanvullingen van later datum die onder andere te maken hebben met de zorg voor het archief. Het materiaal dateert voornamelijk uit de periode 1904-1924 en is van groot belang omdat het een afspiegeling vormt van het veelzijdige karakter en van de vele bezigheden van De Haan.
Abstract in English
The archive of Jacob Israël de Haan contains material from this Jewish writer, poet, journalist and lawyer. In addition to his publications, De Haan was known for his involvement in both Zionism and Jewish orthodoxy. He was murdered in Jerusalem 1924. The archive comprises material that De Haan donated to the Bibliotheca Rosenthaliana during his lifetime, as well as items from his personal estate. It also contains several later additions, relating to such matters as the care of the archive. Most of the archive material dates from the period 1904-1924 and is of immense significance, in that it reflects De Haan's versatility and many pursuits. The archive contains correspondence, personal notes, publications, lecture notes, poems and photos, including a few poems that have never been published.
Physical Location
Allard Pierson, Universiteit van Amsterdam
Other Finding Aids
Ludy Giebels. Inventaris van het archief van Jacob Israël de Haan (Smilde 31 december 1881-Jeruzalem 30 juni 1924) in de Bibliotheca Rosenthaliana, Universiteitsbibliotheek van Amsterdam. Amsterdam, 1994.
Custodial History
Enkele dagen na De Haans overlijden op 30 juni 1924 werden zijn bezittingen onder toezicht van het Nederlandse consulaat ingepakt en op 4 augustus bij zijn vriend Moshe Wallach in bewaring gegeven. Pas op 28 januari 1925 echter werd de nalatenschap officieel aan Wallach overgedragen. De akte van de overdracht bevindt zich in het archief.
In mei 1925 werd het grootste deel van de boedel van De Haan naar Nederland verscheept, waarna deze waarschijnlijk rechtstreeks aan zijn weduwe Johanna van Maarseveen werd overgedragen. De boeken van De Haan werden in drie verschillende veilingen in 1925, 1930 en 1946 verkocht.
In de jaren dertig kwam de weduwe van De Haan in contact met David Koker, die een groot bewonderaar was van De Haans werk. Johanna van Maarseveen wilde hem aanwijzen als literair executeur-testamentair en hem de schriftelijke nalatenschap en de auteursrechten op De Haans werk schenken. De Bezetting maakte de uitvoering van deze plannen onmogelijk. David Koker werd gearresteerd en opgesloten in kamp Vught.
Kokers vriend Karel van het Reve zocht vervolgens contact met Johanna van Maarseveen. Waarschijnlijk heeft zij toen alvast het archief en de auteursrechten aan Van het Reve overgedragen, die het op zijn beurt aan David Koker zou overdragen. David Koker overleefde de oorlog echter niet.
Immediate Source of Acquisition
De Bibliotheca Rosenthaliana, die onderdeel uitmaakt van het Allard Pierson, heeft het archief in verschillende fasen verworven.
Reeds tijdens zijn leven deed De Haan zelf enkele malen een schenking aan de Bibliotheca Rosenthaliana, waaronder het typoscript van Het Joodsche Lied. Tweede Boek. Sinds 1916 komt zijn naam vaker in de jaarverslagen van de Bibliotheca Rosenthaliana voor als schenker, maar deze giften zijn niet nader gespecificeerd.
Na het overlijden van Johanna van Maarseveen werd het archief op 5 september 1946 door Karel van het Reve aan de Bibliotheca Rosenthaliana geschonken. Later bleek dat deze schenking niet al het overgeleverde materiaal omvatte: het bleek dat 28 schriftjes in 1994 nog bij Van het Reve berustten. Deze schriftjes zijn toen aan het archief toegevoegd.
In 1996 werd in de Bibliotheca Rosenthaliana zelf nog een aantal items aangetroffen, die aan De Haan hadden toebehoord, maar tot dan toe niet waren geïnventariseerd.
Appraisal
Van De Haan is bekend dat hij tijdens zijn leven zelf veel materiaal weggooide. Het is niet duidelijk of zijn weduwe, nadat zijn boedel vanuit Jeruzalem in Amsterdam was afgeleverd, nog materiaal heeft verwijderd of toegevoegd. Enkele stukken waarvan melding wordt gemaakt op een lijst uit 1925 zijn niet meer aanwezig (zie de inleiding op de inventaris van L. Giebels).
Het archief van Jacob Israël de Haan is van groot belang voor onderzoek naar zijn leven en werk. Het bevat materiaal dat tot op heden niet is uitgegeven, waaronder enkele gedichten.
Accruals
Aanvullingen worden verwacht.
Existence and Location of Copies
Het archief is deels verfilmd en raadpleegbaar vanaf microfilm.
Separated Materials
Van de in 1925 geveilde boeken van De Haan kwamen enkele in bezit van prof. dr. I. Kisch. Na diens overlijden ging een deel van zijn juridische boeken naar het Juridisch Instituut van de Universiteit van Amsterdam.
Bibliography
- .
Additional cahiers of Jacob Israël de Haan
. In: Studia Rosenthaliana 38/39 (2005-2006), p. 354. - Boekverkooping 25-27 Juni 1946: bibliotheken J. Israel de Haan, Letterkundige, Amsterdam; L. Smith, Apeldoorn e.a. Benevens antieke boeken wegens liquidatie van een 2e-hands boekhandel in de provincie…, door en ten huize van de veilinghouders G. Theod. Bom & Zoon. Amsterdam, 1946.
- Rob Delvigne en Leo Ross (ed.). Brieven van en aan Jacob Israël de Haan 1899-1908. Amsterdam, 1994.
- Rob Delvigne, Leo Ross (ed.), . Open brief aan P.L. Tak. De geschiedenis van de Pijpelijntjes-affaire. Amsterdam, 1982.
- .
Jacob Israël de Haan in Palestina
I-III. In: Studia Rosenthaliana 14 (1980), p. 44-78 en 15 (1981), p. 111-142 en p. 188-216. - Ludy Giebels. Jacob Israël de Haan, correspondent in Palestina, 1919-1924. Amsterdam: De Engelbewaarder, 1981.
- . Jacob Israël de Haan, de dichter van het Joodsche lied. Amsterdam, 1963.
- . Zoon van een gazzen. Het leven van Jacob Israël de Haan, 1881-1924. Amsterdam, 1967.
- J.B. Polak. Bibliografie Jacob Israël de Haan : primaire en secundaire literatuur, mei 2018
- .
Jacob Israël de Haan
. In: Biografisch woordenboek van het socialisme en de arbeidersbeweging in Nederland (BWSA) 7 (1998), p. 80-85. - .
Bij de nieuwe aanwinst van het archief De Haan
. In: Studia Rosenthaliana 28 (1994), p. 195-199. - .
Bij de uitgave van Jacob Israël de Haan in proza
. In: Studia Rosenthaliana 28 (1994), p. 199-204. - .
The Rosenthaliana's Jacob Israel de Haan archive
. In: Adri K. Offenberg, Emile G.L. Schrijver e.a. Bibliotheca Rosenthaliana. Treasures of Jewish booklore. Marking of the 200th anniversary of the birth of Leeser Rosenthal, 1794-1994. Amsterdam, 1994. - . De Vriendt kehrt heim. Berlijn, 1932.
General
De microfilms kunnen worden aangevraagd bij de balie van de Onderzoekzaal. Vermeld dient te worden: Archief van Jacob Israël de Haan. Het niet verfilmde materiaal kan online worden aangevraagd bij de collectiebeheerder.
Processing Information
Het archief is in eerste instantie geordend en beschreven in een gedrukte inventaris, in 1994 opgesteld door L. Giebels. Het in 1996, 2006 en 2009 aan het archief toegevoegde materiaal is niet in deze inventaris opgenomen. In 2020 is een nieuwe inventaris online gepubliceerd.
In 2009 werd het archief in het kader van het conserveringsprogramma Metamorfoze passief geconserveerd en werd het archief op microfilm overgezet.
De archiefbeschrijving is tot stand gekomen in het kader van het project Online inventarissen van Nederlands-Joodse archiefcollecties. Het project is uitgevoerd in samenwerking met het Menasseh ben Israel Instituut voor joodse studies.
- Archives
- Bellettrie
- Haan, Jacob Israël de, 1881-1924
- Jodendom
- Judaism
- Jurisprudence
- Linguistics
- Linguïstiek
- Literature
- Manuscripts
- Middle East -- Palestine
- Nederland
- Netherlands
- Palestina
- Personal correspondence
- Personal correspondence
- Poetry
- Rechtswetenschap
- Zionism
- Zionisme
- archieven (collecties)
- boeken
- books
- brieven (correspondentie)
- correspondentie
- gedichten
- manuscripten
- Title
- Inventaris van het archief van Jacob Israël de Haan (1904-1984)
- Author
- R. Boertjens, L. Giebels
- Date
- 2020
- Description rules
- International Standard for Archival Description - General
- Language of description
- Dutch; Flemish
- Script of description
- Latin
- Language of description note
- Nederlands
- Edition statement
- eerste versie 2011, tweede herziene versie 2020
Repository Details
Part of the Allard Pierson Repository
Oude Turfmarkt 127-129
Amsterdam 1012 GC Nederland