Collectie Tetterode

De firma Tetterode werd in 1851 in Rotterdam als lettergieterij opgericht door de Amsterdamse ondernemer Nicolaas Tetterode (1816-1894). In 1856 nam hij de Amsterdamse gieterij van De Passe & Menne over, en begin 1857 vestigde hij zijn gehele onderneming in hun pand aan de Bloemgracht. De firma werd in 1892 een naamloze vennootschap en voerde vanaf 1901 de naam Lettergieterij 'Amsterdam' voorheen N. Tetterode. In 1903 betrok Tetterode of de LA – beide afkortingen waren gangbaar – een nieuw gebouw aan de Bilderdijkstraat 163-165 in Amsterdam-West. Tot 1981 bleef de firma op deze locatie gevestigd.

Tetterode dankt haar roem en betekenis op grafisch gebied voor een deel aan de ontwerper S.H. de Roos (1877-1962). Die trad in 1907 als esthetisch adviseur in dienst en was daarmee, internationaal, een van de eerste professionele ontwerpers. In het eerste decennium van de twintigste eeuw manifesteerde deze socialistische sierkunstenaar zich als dé vernieuwer van de Nederlandse typografie. Voor Tetterode ging hij letters ontwerpen en bewerken, en gaf hij vorm aan al het drukwerk. De Roos' zetvoorbeelden fungeerden zo voor Nederlandse drukkers als modellen. In januari 1912 verscheen De Roos' Hollandsche Mediaeval. Deze eerste moderne Nederlandse tekstletter (die in Duitsland was gesneden) werd commercieel een groot succes, en zou tot na de Tweede Wereldoorlog in de meeste Nederlandse drukkerijen beschikbaar zijn.

Tetterode bracht in de negentiende en twintigste eeuw verschillende nieuwe letters in de handel, waaronder niet-Latijnse voor de koloniën, en siermateriaal als ornamenten, randen en vignetten. Dat materiaal was zelf ontwikkeld of overgenomen van buitenlandse bedrijven, waaronder de American Type Founders (Kloosterschrift, 1904; Garamont, 1927; Lasso, 1952), Berthold (Nobel, 1929) en Olive (Mistral, 1955). In tegenstelling tot Joh. Enschedé en Zonen, de andere Nederlandse gieterij van betekenis, volgde de firma de trends op grafisch gebied, al zou het modernisme er nooit echt voet aan de grond krijgen. Behalve De Roos waren Dick Dooijes (vanaf 1926) en L.H.D. Smit (vanaf 1949) als letterontwerper in dienst bij de Amsterdamse gieterij. Daarnaast waren er freelance ontwerpers, onder wie Imre Reiner, José Mendoza y Almeida, Henri Friedlaender, Jan Tschichold, Stefan Schlesinger en Henk Krijger.

Behalve een lettergieterij – die in de twintigste eeuw uitgroeide tot een van de grootste ter wereld – had Tetterode een belangrijke machinehandel. Na het lodenlettertijdperk en de overschakeling op fotografisch zetten en offset werd de handel in drukpersen de hoofdactiviteit.