Collectie letterproeven van de Universiteit van Amsterdam
Scope and Contents
De letterproevencollectie geeft een vrij volledig beeld van de drukletterproductie in Nederland van het midden van de achttiende eeuw tot heden. Daarnaast laat de omvangrijke collectie Nederlandse drukkerijproeven zien wat er bij deze grafische firma's in huis was aan (actueel) lettermateriaal.
De collectie buitenlandse proeven bevat met name uitgaven van lettergieterijen en zetmachinefabrikanten. Aparte vermelding verdienen onder meer de eind-achttiende-eeuwse plano's van gieterij Breitkopf in Leipzig. Van sommige negentiende-eeuwse proeven in de collectie zijn internationaal slechts enkele exemplaren bekend. De collectie twintigste-eeuwse Duitse letterproeven is bijzonder uitgebreid. Van toonaangevende firma's als Bauer, Berthold en Stempel zijn honderden uitgaven aanwezig. Bij de zetmachinefabrikanten is er veel materiaal van Intertype, een firma die door Tetterode werd vertegenwoordigd en waarmee als lettergieter werd samengewerkt.
Ook prijscouranten en een beperkt aantal toepassingen maken deel uit van de collectie letterproeven.
Dates
- ca. 1687-heden
- Majority of material found within 1840-heden
Creator
- Lettergieterij "Amsterdam" (Organization)
- Vereeniging ter Bevordering van de Belangen des Boekhandels (Amsterdam, Netherlands) (Organization)
- Federatie der Werkgeversorganisatiën in het Boekdrukkersbedrijf (Organization)
- Universiteit van Amsterdam (Organization)
Language of Materials
Diverse talen, waaronder Nederlands, Duits, Engels, Frans en niet-Latijnse talen
Conditions Governing Access
Voor raadpleging is een bezoekers- of lenerspas van de Universiteitsbibliotheek Amsterdam vereist.
Conditions Governing Use
Bij raadpleging is het Reglement voor de gebruikers van de Bibliotheek van de Universiteit van Amsterdam van toepassing. Reproductie en reproductierechtvergoedingen conform de Tarieven en Diensten Universiteit van Amsterdam.
Het materiaal wordt alleen ter inzage gegeven.
Biographical / Historical
De firma Tetterode, in 1851 opgericht, groeide in de twintigste eeuw uit tot een van de grootste lettergieterijen ter wereld. In 1913 stichtte het bedrijf de Typografische Bibliotheek. Tetterode bewaarde niet alleen de eigen letterproeven, maar verzamelde ook letterproeven van andere lettergieterijen.
De Vereeniging ter bevordering van de belangen des Boekhandels (KVB) werd in 1815 opgericht, primair om nadruk te bestrijden. In de twintigste eeuw zou de Vereeniging een belangrijke rol spelen in het handhaven van de vaste boekenprijs. De KVB stichtte in de 1845 een vakbibliotheek voor de leden: de Bibliotheek van het Boekenvak.
De Federatie der Werkgeversorganisatiën in het Boekdrukkersbedrijf (1909-ca.1970) genoot brede bekendheid door haar orgaan Drukkersweekblad (voortzetting van Het Tarief). Van haar typografische bibliotheek verscheen een aantal catalogi, waarvan de laatste in 1958.
Extent
ca. 11.000 items
Abstract in Dutch
De letterproevencollectie is door zijn omvang en samenstelling van internationale betekenis. Het materiaal is voor het merendeel afkomstig uit de Typografische Bibliotheek van Tetterode en de Bibliotheek van het Boekenvak. De collectie geeft een vrij volledig beeld van de drukletterproductie in Nederland van het midden van de achttiende eeuw tot heden. Daarnaast zijn er vele buitenlandse proeven uit de negentiende eeuw tot heden, waarbij met name het Duitse materiaal uit de twintigste eeuw vermelding verdient. Ook zijn er vele Nederlandse drukkerijproeven aanwezig. De letterproevencollectie is interessant voor design- en boekhistorici. Ontwerpers vinden er modellen in voor revivals of inspiratie voor nieuwe typen. Sinds de jaren negentig van de twintigste eeuw heeft de belangstelling voor letter- en grafisch ontwerpen een hoge vlucht genomen, waarvan ook het letterontwerpen profiteerde.
Abstract in English
The collection of type founders specimens is of international significance in terms of size and scope. The materials largely derive from the Typografische Bibliotheek van Tetterode (the Tetterode collection) and the Bibliotheek van het Boekenvak (library of the book trade). The collection offers a fairly complete overview of the typeface production in the Netherlands from the middle of the eighteenth century until the present. In addition, the collection includes numerous foreign type specimens from the nineteenth century to the present, notably German materials of the twentieth century. The collection is also rich in printers’ specimens. The collection of type founders specimens is of interest to design historians and book historians. Designers will find inspiration for design revivals or new typefaces. The interest in letter design and graphic design has greatly increased since the 1990s, which also led to greater interest in the designing of letters.
Physical Location
Allard Pierson, Universiteit van Amsterdam
Other Finding Aids
, . Letterproeven van Nederlandse gieterijen uit de Bibliotheek van de KVB en andere verzamelingen in de Universiteitsbibliotheek Amsterdam met geschiedenissen van de firma's = Dutch typefounders' specimens from the Library of the KVB and other collections in the Amsterdam University Library with histories of the firms represented. Nieuwkoop, Amsterdam, 1998. (Catalogus van de Bibliotheek van de KVB, Koninklijke Vereeniging ter bevordering van de belangen des Boekhandels te Amsterdam; dl. 11). Online beschikbaar: Dutch typefounders' specimens, 1998 .
Custodial History
Het merendeel van de letterproeven is afkomstig uit de Collectie Tetterode. Minder omvangrijk maar substantieel is het deel uit de Bibliotheek van het Boekenvak. Een kleinere verzameling proeven van met name Nederlandse drukkerijen is afkomstig uit de bibliotheek van de Federatie der Werkgeversorganisatiën in het Boekdrukkersbedrijf. Buiten deze collecties bezit de universiteitsbibliotheek een klein aantal letterproeven.
De letterproevencollectie van Tetterode is grotendeels ontstaan als documentaire bedrijfscollectie: de firma Tetterode was sinds 1851 actief als lettergieter en verzamelde vanzelfsprekend drukwerk op dit gebied van concurrenten. Incidenteel zijn ook proeven – vermoedelijk uit historisch belang – gekocht voor de Typografische Bibliotheek, die Tetterode in 1913 opende. Bij de meer dan duizend proeven van de Bibliotheek van het Boekenvak (opgericht in 1845) komt een aantal oudere uit het privébezit van Frederik Muller (1817-1881), de eerste bibliothecaris.
De Federatie lijkt met name proeven van haar leden te hebben verzameld.
Immediate Source of Acquisition
De Bibliotheek van het Boekenvak werd in 1958 in langdurig bruikleen gegeven aan de Universiteitsbibliotheek Amsterdam. In 2006 werd de gehele bibliotheek eigendom van de Stichting Bibliotheek van het Boekenvak. De Typografische Bibliotheek van Tetterode werd in 1971 gekocht. De collectie proeven van de Federatie der Werkgeversorganisatiën in het Boekdrukkersbedrijf kwam in 1974 in bezit van de universiteitsbibliotheek. In 2012 zijn er ten slotte nog historische proeven binnengekomen na het vertrek van Tetterode uit het bedrijfspand in Amsterdam. Sinds het begin van het digitale tijdperk worden door letteruitgeverijen geregeld proeven geschonken.
Appraisal
Bij de letterproeven bevonden zich doubletten, onder meer van de proeven die door Tetterode zelf werden uitgegeven. Deze doubletten zijn grotendeels afgestoten.
Voor designhistorici maakt dit materiaal onderzoek mogelijk naar de geschiedenis van drukletters en de producenten ervan. Die kennis kan ten dienste staan van bibliografisch onderzoek. Daarnaast biedt het materiaal aanknopingspunten voor onderzoek naar de manier waarop ontwerpen commercieel in de markt werden gepositioneerd. Ontwerpers vinden er modellen in voor revivals of inspiratie voor nieuwe typen.
Sinds de jaren negentig van de twintigste eeuw heeft de belangstelling voor letter- en grafisch ontwerpen een hoge vlucht genomen, ook bij een breder publiek, en worden letterproeven meer en meer gewaardeerd om hun vorm. Het gaat in de regel namelijk om goed geproduceerd en vormgegeven reclamedrukwerk.
De letterproevencollectie is door zijn omvang en samenstelling van internationale betekenis.
Door het efemere karakter zijn er van letterproeven vaak weinig exemplaren overgeleverd: het is handelsdrukwerk dat in dat opzicht na enige tijd zijn waarde verliest. Daarbij verschenen tot het midden van de achttiende eeuw proeven doorgaans niet in boekvorm maar als plano.
Accruals
De collectie wordt regelmatig aangevuld. Ook in het digitale tijdperk blijven gedrukte letterproeven verschijnen. Zo zijn er proeven verworven van toonaangevende firma's als Emigre Fonts, FontShop en House Industries naast proeven van kleinere letteruitgeverijen. Deze collectie wordt incidenteel aangevuld met historisch materiaal.
Bibliography
- Catalogus der bibliotheek van de Vereeniging ter bevordering van de belangen des Boekhandels te Amsterdam, deel 4 (1934), p. 531-539, deel 8 (1979), p. 592-595.
- Catalogus bibliotheek Federatie der Werkgeversorganisatiën in het Boekdrukkersbedrijf. 3e dr. Amsterdam, 1958 (supplement 1959).
- , . Letterproeven van Nederlandse gieterijen uit de Bibliotheek van de KVB en andere verzamelingen in de Universiteitsbibliotheek Amsterdam met geschiedenissen van de firma's = Dutch typefounders' specimens from the Library of the KVB and other collections in the Amsterdam University Library with histories of the firms represented. Nieuwkoop, Amsterdam, 1998. (Catalogus van de Bibliotheek van de KVB, Koninklijke Vereeniging ter bevordering van de belangen des Boekhandels te Amsterdam; dl. 11).
- . Nicholas Kis, a Hungarian punch-cutter and printer, 1650-1702. San Francisco etc., 1983.
- . 50 jaar Helvetica. Diemen, 2007.
- .
Form folgt Architektur: Deutsche Egyptienne-Schriften des frühen 20. Jahrhunderts und ihre Schriftproben
. In: Slanted 20 (2012). Special Issue: Slab Serif. - ... [et al.] José Mendoza y Almeida. Paris, 2010.
- . Dutch type. Rotterdam, 2004.
General
De op itemniveau ontsloten letterproeven kunnen via de Catalogus van de Universiteit van Amsterdam worden aangevraagd. De overige letterproeven kunnen online worden aangevraagd bij de collectiebeheerder.
Processing Information
Het overgrote deel van de letterproeven is tussen 1992 en 1997 op itemniveau ontsloten via de catalogus van de Universiteit van Amsterdam. Van de Nederlandse gieterijproeven verscheen tevens een gedrukte catalogus met firmageschiedenissen: Dutch typefounders' specimens (1998). In deze publicatie is de catalogisering uitgebreid verantwoord.
In 2013 kon de ontsluiting van de letterproevencollectie worden afgerond en al het materiaal passief worden geconserveerd. Een klein deel van de proeven is bij dit laatste project op clusterniveau beschreven. Dit deel van de collectie is ontsloten in een inventaris .
Aan het materiaal van na circa 1850 zijn trefwoorden toegekend voor algemene, collectieve en individuele proef en, indien van toepassing, voor siermateriaal, houten letter, niet-Latijnse letter en varia (prijscourant aanbiedingsbrief, binderijmateriaal, cijfers en tekens, lijnen, pr-materiaal, toepassing).
- Title
- Inventaris van de collectie letterproeven van de Universiteit van Amsterdam (circa 1687-heden)
- Date
- 2013
- Description rules
- International Standard for Archival Description - General
- Language of description
- Dutch; Flemish
- Script of description
- Latin
- Language of description note
- Nederlands
Repository Details
Part of the Allard Pierson Repository
Oude Turfmarkt 127-129
Amsterdam 1012 GC Nederland