Collectie farmacie van de Universiteit van Amsterdam
Scope and Contents
Een deel van de collectie bestaat uit enkele receptenboeken van het practicum receptuurkunde. Van het college farmacie en recepteerkunde van Pieter van der Wielen uit 1939 is een collegelijst aanwezig.
Daarnaast bevat de collectie ruim 1700 dia's of zogenaamde lantaarnplaatjes betreffende aspecten van de farmacie, ten behoeve van het onderwijs. Volgens oude lijsten bestond dit onderdeel oorspronkelijk uit 2000 glasdia's. Er worden veel onderwerpen behandeld. Waarschijnlijk zijn de dia's grotendeels gemaakt voor de colleges van Pieter van der Wielen, daarnaast wordt naar een college van zijn opvolger Jan Kok verwezen. De afbeeldingen zijn gedeeltelijk origineel, een ander deel bestaat uit reproducties uit boeken en tijdschriften.
Daarnaast zijn een kast voor homeopathische medicijnen, met volledige inhoud, afkomstig uit de modelapotheek aan de Kloveniersburgwal (1882) en een lezenaar met apothekerstoebehoren uit het Laboratorium voor Artsenijbereidkunde (1919) bewaard gebleven. Een krijttekening betreffende de malariabestrijding van Willy Sluyters en een portret van Cornelis G. van Arkel komen eveneens van de vakgroep farmacie.
Dates
- 1878-1984
- Majority of material found within 1900-1940
Creator
- Universiteit van Amsterdam. Laboratorium voor Artsenijbereidkunde en Universiteitsapotheek (Organization)
- Universiteit van Amsterdam. Subfaculteit der Farmacie. Laboratorium voor Artsenijbereidkunde (Organization)
- Universiteit van Amsterdam. Subfaculteit der Farmacie. Laboratorium voor Farmacie (Organization)
- Universiteit van Amsterdam. Faculteit der Wiskunde en Natuurwetenschappen. Subfaculteit der Farmacie (Organization)
Language of Materials
Nederlands en Latijn
Conditions Governing Access
Voor raadpleging is een bezoekers- of lenerspas van de Universiteitsbibliotheek Amsterdam vereist.
Conditions Governing Use
Bij raadpleging is het Reglement voor de gebruikers van de Bibliotheek van de Universiteit van Amsterdam van toepassing. Reproductie en reproductierechtvergoedingen conform de Tarieven en Diensten Universiteit van Amsterdam.
Het materiaal in deze collectie wordt uitsluitend ter inzage gegeven.
Biographical / Historical
Bij de wet op het Hoger Onderwijs van 1865 werd voor het eerst onderscheid gemaakt tussen geneeskunst en farmacie. Het duurde echter tot 1876 voor de farmacie losgemaakt werd van het medische onderwijs en overgebracht werd van de medische faculteit naar die der wiskunde en natuurwetenschappen. Er werd een afzonderlijk doctoraat in de artsenijbereidkunde (praktische farmacie, ook wel recepteerkunde genoemd) ingesteld. Toen in 1877 het Athenaeum Illustre te Amsterdam verheven werd tot universiteit, werden onmiddellijk farmacie en toxicologie als zelfstandige wetenschappelijke vakken erkend. In 1878 werd W. Stoeder, praktiserend apotheker, benoemd tot buitengewoon hoogleraar met als leeropdracht artsenijbereidkunde, later ook galenische farmacie (farmacie op basis van natuurlijke grondstoffen) en toxicologie. Stoeder kreeg een eigen laboratorium: het zogenaamde Galenisch Laboratorium met Modelapotheek. Vanaf 1882 werd dit ondergebracht in een nieuw gebouw aan de Kloveniersburgwal, nr.84, dat gedeeld moest worden met het hygiënisch en bacteriologisch laboratorium van hoogleraar Forster. Stoeder werd in 1901 opgevolgd door P. van der Wielen. Vanaf 1919 kon Van der Wielen het gehele gebouw in gebruik nemen, onder de naam Laboratorium voor Artsenijbereidkunde en Universiteitsapotheek. In 1930 werd de leeropdracht van Van der Wielen uitgebreid met farmaceutische scheikunde. In verband hiermee werd het laboratorium in 1931 vergroot. Dit vakgebied werd in 1936 overgenomen door C.G. van Arkel, eerst als lector, vanaf 1939 als hoogleraar. In 1946 nam J. Kok galenica en receptuur van Van der Wielen over. Na het overlijden van Van der Wielen in 1947 werd Kok benoemd tot gewoon hoogleraar en in 1950 werd zijn leeropdracht uitgebreid met biochemie en toxicologie. Kok vertrok naar het scheikundig laboratorium aan de Nieuwe Prinsengracht, op de Kloveniersburgwal bleven farmaceutische scheikunde en recepteerkunde over. Tussen 1955 en 1960 vond er een verbouwing plaats, waarbij een aantal nieuwe laboratoriumruimtes werden ingericht met het meest moderne instrumentarium voor farmaceutisch-chemisch onderzoek en analyse, een nieuwe donkere kamer en een tekenkamer, terwijl de instrumentmakerij in de kelder werd verbeterd, evenals de afdeling van de glasblazerij (1955-1960).
In 1974 werd het laboratorium in tweeën gesplitst. Het nieuwe Laboratorium voor Farmacie (farmaceutische chemie en biofarmacie) werd op de Plantage Muidergracht 24 gevestigd, het Laboratorium voor Artsenijbereidkunde (praktische farmacie of recepteerkunde) op de Plantage Muidergracht 14. Beide vielen onder de Subfaculteit der Farmacie. In 1984 werd besloten de subfaculteit op te heffen, in 1988 werden beide laboratoria opgeheven.
Extent
ca. 2000 items
Abstract in Dutch
De collectie bestaat uit enkele receptenboeken, daarnaast uit ruim 1710 dia's of zogenaamde lantaarnplaatjes betreffende alle aspecten van de farmacie, aangeschaft ten behoeve van het onderwijs in de farmacie aan de Universiteit van Amsterdam. De collectie dateert voornamelijk uit de tijd van de hoogleraar Pieter van der Wielen (aangesteld van 1901 tot 1942). De encyclopedische aard van de diacollectie maakt dit onderdeel tot een uitstekende bron voor de studie naar de geschiedenis van de farmacie.
Abstract in English
The collection consists of several pharmacopoeias and more than 1,710 so-called 'lantern slides', showing all aspects of pharmaceutics. Both books and slides were purchased for teaching pharmacology at the University of Amsterdam. Most of the collection dates from the first half of the 20th century, when Pieter van der Wielen was a professor at the University of Amsterdam (1901-1942). Due to the encyclopedic nature of the slides this part of the collection forms an excellent source for research into the history of pharmaceutics.
Arrangement
De onderwijsdia's zijn op onderwerp geordend, namelijk:
A. Opium: fabrieken en cultuur als overheidszaak, Turkse straatbemoeiing bij cultuur, fabrieken en handel, tempel in China en opiumpijpen.
B. Pijlvergiften: slangengif.
C. Kina: geschiedenis ontdekking kinaboom, groeiplaatsen kinaboom, habitus der plant, het oogsten en bewerken op de tuinen, handel in Indië, handel in Nederland, laboratoria en fabrieken in Indië, chinologen, malaria, oorzaak en bestrijding, malaria en Indië, malaria in Algiers, in Saloniki, in Nederland en Italië, in Griekenland, in Britsch-Indië en de Philippijnen, algemeen.
D. Geschiedenis der Pharmacie: apothekerspotten en vazen, titelbladen Pharmacop. etc., signaturen Galeniusboek.
E. Pharmacie, geschiedenis en kunst: apotheken, oude en nieuwe, laboratoria, uitbeeldingen in steen, hout etc., in verband met de Pharmacie.
F. Geschiedenis der chemie en alchemie: portretten en standbeelden van beroemde apothekers en medici, alchemisten, handel en fabrieken, handel in Indië, inheemsch, handel in Engeland (Londen), alchemistentekens.
G. Vluchtige oliën: geschiedenis vluchtige oliën, destilleerapparaten, camphor, chenopodium, rosmarin, rozenolie, terpentijn.
H. Vluchtige oliën: lantaarnplaatjes uitgeven door de firma Schimmel en Co., Miltitz bei Leipzig.
J. Sicilië en de Pharmacie, lezing van P. van der Wielen naar aanleiding van zijn verblijf tot herstel van gezondheid.
K. Voedingsmiddelen, microfoto's, vervalsingen, parasieten, giftige verbruiksvoorwerpen en drinkwatervoorziening.
L. Simplicia: aloës, benzoë, barnsteen, asa foetida, coca, cascara, canella, cassave, cocos, digitalis, gom, juniperus, kurkeik, hop, hamamelis, kalmoes, ipecacuanha, katoen, manna, mosterd, nootmuskaat, kruidnagelen en foelie, areca, schoenocoulon, sepia, sanguis, thee, tragacanth, vanillac, wierook, iris, houtskool.
M. Oliën en vetten: dierlijke vetten en oliën, orgaanpreparaten, serum, divers, sponsen.
N. Geneeskruidtuinen historisch: Hortus Botanicus te Amsterdam, Kew Gardens, kruidentuin van de Kneipp-inrichting te Heerlen.
O. Plantenafbeeldingen als kunstuitingen.
P. Het bepalen van de samenstelling van spiritieuse oplossingen door middel van het S/G/ en brekingsindex (Dr. Wetzelaar): zeefbodems, verdeling in zalven en emulsa, emulsencollege prof. Kok.
R. Kwakzalverij.
S. De zoutmijnen van Wielicska, zwavel.
T. Lezing penicilline.
U. Het combineren van geneesmiddelen.
Physical Location
Allard Pierson, Universiteit van Amsterdam
Other Finding Aids
- Getypte inventarislijst in collectiedossier.
- Catalogus van de Universiteit van Amsterdam.
Immediate Source of Acquisition
Na de opheffing van de Subfaculteit Farmacie werden de onderwijsdia's in 1986 aan het Universiteitsmuseum overgedragen, dat nu onderdeel uitmaakt van de Bijzondere Collecties van de Universiteit van Amsterdam. Het overige materiaal werd in 1988 overgedragen.
Appraisal
Eveneens overgedragen hulpmiddelen bij geneesmiddelenbereiding, zoals vijzels en mortels, weeg- en meetinstrumenten, branders en ketels, glazen potten en hulpmiddelen, werden in 2011 afgestoten.
De diacollectie is dankzij haar encyclopedische aard van belang voor de studie van de geschiedenis der farmacie.
Accruals
De collectie is afgesloten.
Bibliography
Het Laborarorium voor Artsenijbereidkunde van de Universiteit van Amsterdam, van 1882-1972
. In: Pharmaceutisch Weekblad 108 (1973), nr. 13, p. 1-4.
. - Dies finalis Luctor et Emergo. Amsterdam, 1986.
General
Stukken kunnen online worden aangevraagd bij de collectiebeheerder.
Processing Information
Van de collectie onderwijsdia's werd na 1946 een inventarislijst gemaakt. In 2001 werd de collectie volledig ontsloten via de catalogus van de Universiteit van Amsterdam.
- Title
- Inventaris van de collectie farmacie van de Universiteit van Amsterdam (1878-1984)
- Author
- M. van Roon
- Date
- 2011
- Description rules
- International Standard for Archival Description - General
- Language of description
- Dutch; Flemish
- Script of description
- Latin
- Language of description note
- Nederlands
Repository Details
Part of the Allard Pierson Repository
Oude Turfmarkt 127-129
Amsterdam 1012 GC Nederland