Scope and Contents
De oorspronkelijke collectie van Leeser Rosenthal bevat al het materiaal dat Leeser Rosenthal tijdens zijn leven verzamelde: ongeveer 6000 banden, waaronder 32 handschriften en twaalf Hebreeuwse incunabelen. De collectie verraadt de interesses van haar verzamelaar. Zij bevat zeldzame en belangrijke hebraïca en judaïca over onderwerpen op het terrein van religie, filosofie, literatuur, liturgie, mystiek, de Haskalah en de geschiedenis van het jodendom.
Dates
- 1446-1880
Creator
- Rosenthal, Leeser, 1794-1868 (Person)
Language of Materials
Diverse talen, waaronder Hebreeuws, Jiddisch, Nederlands, Duits en Duits in Hebreeuws schrift
Conditions Governing Access
Voor raadpleging is een bezoekers- of lenerspas van de Universiteitsbibliotheek Amsterdam vereist.
Conditions Governing Use
Bij raadpleging is het Reglement voor de gebruikers van de Bibliotheek van de Universiteit van Amsterdam van toepassing. Reproductie en reproductierechtvergoedingen conform de Tarieven en Diensten Universiteit van Amsterdam.
Het materiaal wordt alleen ter inzage gegeven.
Biographical / Historical
Elieser (Leeser) Rosenthal werd op 13 april 1794 geboren in Nasielsk, een kleine stad in de buurt van Warschau, waar hij opgroeide in een traditioneel joods gezin. In 1815 verhuisde hij naar Berlijn en twee jaar later naar Paderborn, waar hij als leraar aan de slag ging. Hij schreef in deze periode enkele literaire werken, waaronder gedichten en parabels. In 1823 verhuisde Rosenthal naar Hannover waar hij in het huis van de bankier Michael Behrend privéleraar werd en daarnaast 'Klausrabbiner' in een rabbijnse school. In 1827 trouwde hij met Sophia (Sippora) Blumenthal (?-1854). Door dit huwelijk verkreeg Rosenthal voldoende financiële middelen om zich aan zijn studie te kunnen wijden en om zijn reeds omvangrijke bibliotheek aan te vullen. Leeser Rosenthal verzamelde een groot aantal zeldzame en belangrijke hebraïca en judaïca. Hij concentreerde zich vooral op de eerste en tweede edities van de belangrijkste teksten, maar van de teksten, waarin hij het meest geïnteresseerd was, probeerde hij zoveel mogelijk edities te verzamelen. In 1843 bezat Rosenthal 643, een decennium later 2264 titels. Rosenthal stelde zijn collectie open voor het geleerde publiek van zijn tijd. Hij wilde dat de collectie ontsloten werd en voor het publiek toegankelijk zou zijn als onderzoeksbibliotheek. Hij vervaardigde zelf een aantal boekenlijsten, waaronder 'Yode'a Sefer' ('Boekenkenner'). Deze lijst is alfabetisch op titel geordend en werd integraal opgenomen in de catalogus van de eerste conservator van de Bibliotheca Rosenthaliana, Meijer Roest. Bij zijn overlijden op 7 augustus 1868 was de bibliotheek uitgegroeid tot de grootste privécollectie op dit gebied in Duitsland.
Extent
ca. 6000 items
Abstract in Dutch
Leeser Rosenthal (1794-1868) verzamelde zeldzame en belangrijke hebraïca en judaïca op het gebied van religie, filosofie, literatuur, Haskalah, liturgie, mystiek en de geschiedenis van het jodendom. Bij zijn overlijden was zijn verzameling de grootste privécollectie in Duitsland op het gebied van hebraïca en judaïca. Nadat pogingen om de collectie als geheel te verkopen mislukt waren, besloten Rosenthals erfgenamen de collectie aan de gemeente Amsterdam te schenken en deze te laten opnemen in de Universiteitsbibliotheek. In 1880 werden 6000 banden, waaronder 32 handschriften en 12 Hebreeuwse incunabelen, aan de universiteitsbibliotheek overgedragen op voorwaarde dat de boeken 'ten eeuwigen dage bij elkander [zouden] blijven en in een der vertrekken van de Universiteitsbibliotheek bewaard [zouden] worden onder den naam van Bibliotheca Rosenthaliana'.
Abstract in English
Leeser Rosenthal (1794-1868) was a collector of rare and important Hebraica and Judaica covering religion, philosophy, literature, Haskalah, liturgy, mysticism and the history of Judaism. At the time of his death his was the largest private collection in Germany in the field of Judaica and Hebraica. After attempts to sell the collection in its entirety failed, Rosenthal's heirs decided to bequeath the collection to the city of Amsterdam and have it incorporated into the University Library. In 1880, 6000 volumes, including 32 manuscripts and 12 Hebrew incunabula, were handed over to the University Library on the condition that the books '[should] stay together in perpetuity and [should] be kept in one of the rooms of the University Library under the name Bibliotheca Rosenthaliana'.
Physical Location
Allard Pierson, Universiteit van Amsterdam
Other Finding Aids
Catalog der Hebraica und Judaica aus der L. Rosenthal'schen Bibliothek. Amsterdam, 1875. .
Custodial History
Na Leeser Rosenthals overlijden in 1868 probeerde men zowel uit joodse als uit niet-joodse hoek de collectie voor de openbare bibliotheek van Hannover te behouden. Leeser Rosenthals erfgenamen, die in Amsterdam woonden, lieten de bibliotheek van hun vader echter naar Amsterdam komen waar de boeken in het huis van Leeser Rosenthals zoon, de bankier George Rosenthal werden opgesteld. Net als zijn vader probeerde George de collectie voor geleerde onderzoekers open te stellen, maar dit bleek in de praktijk niet haalbaar omdat er geen goede catalogus op de collectie bestond en omdat de collectie zich bovendien in een privéwoning bevond. Omstreeks 1874 besloten de erfgenamen van Leeser Rosenthal dan ook om de bibliotheek te verkopen. In de tussentijd hadden zij opdracht gegeven aan de joodse bibliograaf Meijer Roest om een Duitstalige catalogus op de collectie te vervaardigen. Deze catalogus zou geïnteresseerde kopers een goed inzicht kunnen bieden in de omvang en waarde van de collectie. In 1875 verscheen in Amsterdam de Catalog der Hebraica und Judaica aus der L. Rosenthal'schen Bibliothek, in twee delen. Alle werken die Rosenthal bezat zijn hierin opgenomen en geordend op auteur. Roest gaf van elk boek aan of het desbetreffende werk eveneens voorkwam in de Catalogus librorum hebraeorum in Bibliotheca Bodleiana van Moritz Steinschneider of in de Catalogue of the Hebrew books in the library of the British Museum van Joseph Zedner.
Er hadden zich destijds al enkele potentiële kopers uit de Verenigde Staten gemeld en na de publicatie van de catalogus van Roest was er ook interesse uit Berlijn, onder meer van het Rabbijnenseminarium. Deze instelling zocht contact met de Amsterdams-joodse bankier Akiba Lehren om de zaak voor hen te behartigen bij George Rosenthal. De verkoop ging echter niet door. In 1876 werd Roest rechtstreeks ingeschakeld om te zoeken naar een passende bestemming voor de collectie. Er bleken op dat moment bij de erfgenamen twee opties te bestaan: de bibliotheek van hun vader zou geschonken worden aan een officiële bibliotheek op voorwaarde dat de 'L. Rosenthal'sche Bibliothek' als geheel bijeen zou blijven, óf de collectie zou op dezelfde voorwaarde in zijn geheel verkocht worden aan een institutionele bibliotheek, universiteit of stichting. Bovendien wilden de erfgenamen bij een overdracht van de collectie bekleed worden met een keizerlijke onderscheiding of geridderd worden. Dit bleek voor de potentiële kopers een lastige opgave en de bibliotheek bleef waar ze was, in Amsterdam in het huis van George Rosenthal. Roest bleef de erfgenamen adviseren over nieuwe aankopen voor de collectie. Roest publiceerde regelmatig op het gebied van de joodse wetenschap en maakte hierbij gebruik van de collectie van Leeser Rosenthal, die zo ook in Nederland bekendheid kreeg.
Immediate Source of Acquisition
In 1877 werd het Amsterdamse Atheneum Illustre tot universiteit verheven en werd de bibliotheek van het Atheneum, die tegelijk stadsbibliotheek was, Universiteitsbibliotheek. De erfgenamen van Leeser Rosenthal besloten hierop de collectie aan de gemeente Amsterdam te schenken om die te laten opnemen in de nieuwe Universiteitsbibliotheek.
Op 6 juli 1880 bood George Rosenthal, mede namens zijn zusters, de twee andere erfgenamen, J. Cohen-Rosenthal en I.A. Levy-Rosenthal, de collectie 'ten geschenke aan voor de Universiteitsbibliotheek' op voorwaarde dat de boeken 'ten eeuwigen dage bij elkander [zouden] blijven en in een der vertrekken van de Universiteitsbibliotheek bewaard [zouden] worden onder den naam van Bibliotheca Rosenthaliana.'
De Bibliotheca Rosenthaliana maakt tegenwoordig deel uit van de Bijzondere Collecties van de Universiteit van Amsterdam.
Accruals
De collectie is compleet overgedragen; aanvullingen zijn niet te verwachten.
Bibliography
Hanover loses Leeser Rosenthal's library
. In: Bibliotheca Rosenthaliana. Treasures of Jewish booklore. Amsterdam, 1994.
. Mystical literature in Leeser Rosenthal's collection
. In: Omnia in Eo - Studia Rosenthaliana 38/39 (2005-2006), p. 25-36.
. - Catalog der Hebraica und Judaica aus der L. Rosenthal'schen Bibliothek. Amsterdam, 1875. .
Leeser Rosenthal (1794-1868) / Bibliotheca Rosenthaliana (founded 1880)
. In: Omnia in Eo - Studia Rosenthaliana 38/39 (2005-2006), p. 11-14.
. Medieval Jewish philosophy in Leeser Rosenthal's collection
. In: Omnia in Eo - Studia Rosenthaliana 38/39 (2005-2006), p. 15-24.
. Early manuscript material on the life and collection of Leeser Rosenthal. A preliminary survey
. In: Studia Rosenthaliana 32 (1998), nr. 1, p. 67-75.
. Zoo was de mensch, de dichter en de verzamelaar Leser Rosenthal. Zijn schepping is de Rosenthaliana
. In: Nieuw Israelietisch Weekblad 10-11-1933.
General
Alle drukken kunnen worden aangevraagd met behulp van de Catalogus van de Universiteit van Amsterdam.
De handschriften kunnen online worden aangevraagd bij de collectiebeheerder.
Processing Information
De collectie heeft tot twee keer toe een nieuw plaatsnummer gekregen. De handschriften zijn onder een apart plaatsnummer bij de overige handschriften van de Bibliotheca Rosenthaliana opgenomen.
Deze collectiebeschrijving is tot stand gekomen in het kader van het project Online inventarissen van Nederlands-Joodse archiefcollecties. Het project is uitgevoerd in samenwerking met het Menasseh ben Israel Instituut voor joodse studies.
- Title
- Inventaris van de collectie Leeser Rosenthal (1446-1880)
- Author
- R. Boertjens
- Date
- 2011
- Description rules
- International Standard for Archival Description - General
- Language of description
- Dutch; Flemish
- Script of description
- Latin
- Language of description note
- Nederlands
Repository Details
Part of the Allard Pierson Repository
Oude Turfmarkt 127-129
Amsterdam 1012 GC Nederland