Scope and Contents
De archieven van de joodse gemeenschap van Oldenzaal die in de Bibliotheca Rosenthaliana zijn opgenomen, zijn afkomstig van de Nederlands-Israëlitische gemeente Oldenzaal, van verschillende joodse verenigingen, van Salomon Izak Zwartz en van Isaak Krukziener.
Het archief van de Nederlands-Israëlitische gemeente Oldenzaal bevat onder andere notulen van de kerkenraad, ingekomen en uitgaande stukken van het kerkbestuur, reglementen, kiezers- en presentielijsten, financiële stukken en correspondentie van Zwartz met betrekking tot de joodse gemeente. De meeste stukken zijn afkomstig uit de periode dat Zwartz lid was van de kerkenraad.
De archieven van de joodse verenigingen 'Atereth Bachoeriem' (letterlijk: Kroon der jongelingen), 'Our Thouro' (letterlijk: Licht van Zijn Tora), 'Gewrath Nosjiem Tsadkonious' (letterlijk: Vereniging van rechtvaardige vrouwen), 'Alliance Israélite Universelle' en de Wolf Liffmann Mullerstichting 'Ngozeir Dallim' (letterlijk: Hulp der armen) bevatten hoofdzakelijk notulen, correspondentie, reglementen, presentielijsten van vergaderingen en financiële stukken.
Tot slot bevat de collectie archieven van de joodse gemeenschap van Oldenzaal nog delen van de persoonlijke archieven van Salomon Izak Zwartz, van zijn vader en grootvader en van Isaak Krukziener. Deze archieven bevatten onder andere brieven, gedichten en toespraken.
Dates
- 1815-1953
Creator
- Zwartz, Salomon Izak, 1879-1965 (Person)
- Nederlands-Israëlitische gemeente (Oldenzaal, Netherlands) (Organization)
- Atereth Bachoerim (Association : Netherlands) (Organization)
- Our Thouro (Association : Netherlands) (Organization)
- Gewrath Nosjiem Tsadkonious (Association : Netherlands) (Organization)
- Alliance israélite universelle (Organization)
- Vereeniging Ngozier Dallim (Oldenzaal, Netherlands) (Organization)
Language of Materials
Nederlands, Hebreeuws en Jiddisch
Conditions Governing Access
Voor raadpleging is een bezoekers- of lenerspas van de Universiteitsbibliotheek Amsterdam vereist.
Conditions Governing Use
Bij raadpleging is het Reglement voor de gebruikers van de Bibliotheek van de Universiteit van Amsterdam van toepassing. Reproductie en reproductierechtvergoedingen conform de Tarieven en Diensten Universiteit van Amsterdam.
Het materiaal wordt alleen ter inzage gegeven.
Biographical / Historical
De joodse gemeente van Oldenzaal werd gevormd in het midden van de 18e eeuw. In de eeuwen hiervoor hadden zich wel joden in Oldenzaal gevestigd, maar was er van een joodse gemeente geen sprake. Aan het begin van de 19e eeuw maakten ongeveer negentig personen deel uit van de gemeente. Aan het begin van de 20e eeuw telde de gemeente bijna 250 personen. Daarna daalde het aantal, zoals in alle agrarische gemeenten, tot 110 personen in 1941. De joodse gemeente van Oldenzaal beschikte sinds het begin van haar bestaan over een eigen synagoge, die ook een regiofunctie vervulde. Na de Tweede Wereldoorlog telde de gemeente nog geen tien personen.
Salomon Izak Zwartz, geboren in Oldenzaal op 25 augustus 1879, was fabrikant van jute. Zijn overgrootvader, Izak Salomon, begon de familietraditie van koopmanschap en fabricage in 1801 toen hij zich vanuit het Rijnland in Oldenzaal vestigde. Salomon Izak Zwartz was actief binnen de joodse gemeenschap van Oldenzaal. In 1904 richtte hij de Passantenvereniging op, vanaf 1914 was hij secretaris van de Twentse afdeling van Alliance Israélite Universelle en vanaf 1917 was hij ook bestuurslid van Our Thouro. Vanaf 1922 was hij voorzitter van de Wolf Liffmann Mullerstichting en vanaf 1925 vervulde hij deze functie ook voor de vereniging Atereth Bachoeriem. Ook nam Salomon het inzamelen van de gelden voor de Pekidim en Amarkalim van het Heilige Land over van zijn vader Izak Salomon. In 1916 werd Salomon benoemd tot lid en in 1937 tot voorzitter van de kerkenraad van de Nederlands-Israëlitische gemeente Oldenzaal. Het voorzitterschap vervulde hij tot de opheffing van de gemeente in 1948, toen de joodse gemeente Oldenzaal met die van Enschede werd samengevoegd. Ook Salomons vrouw Josephine Epstein (1888-1970) was actief binnen de joodse gemeenschap. Vanaf 1923 was zij voorzitter van de vrouwenvereniging Gewrath Nosjiem Tsadkonious. Van hun drie kinderen, twee zoons en een dochter, overleefde Izak de Tweede Wereldoorlog niet. Salomon Izak Zwartz overleed op 6 maart 1965.
Extent
0.6 meter
Abstract in Dutch
Salomon Izak Zwartz (1879-1965), de in Oldenzaal geboren fabrikant van jute, was sinds 1904 actief binnen de joodse gemeenschap van Oldenzaal. Hij was secretaris, bestuurslid en voorzitter van diverse verenigingen en zamelde geld in voor de Pekidim en Amarkalim van het Heilige Land. In 1916 werd Salomon benoemd tot lid en in 1937 tot voorzitter van de kerkenraad van de Nederlands-Israëlitische gemeente Oldenzaal. Het voorzitterschap vervulde hij tot de opheffing van de gemeente in 1948. De hier beschreven archieven van de joodse gemeenschap van Oldenzaal zijn door toedoen van Zwartz in de Bibliotheca Rosenthaliana opgenomen. De joodse gemeente van Oldenzaal, die halverwege de achttiende eeuw ontstond, was een van de grootste joodse gemeentes in Twente en vervulde zelfs enige tijd een regiofunctie. In het begin van de 20e eeuw telde de gemeente bijna 250 personen; na de Tweede Wereldoorlog nog geen tien personen. Het archief van de joodse gemeente van Oldenzaal bevat onder andere notulen van de kerkenraad, ingekomen en uitgaande stukken met betrekking tot het kerkbestuur, reglementen, kiezers- en presentielijsten en financiële stukken. De archieven van de joodse verenigingen bevatten hoofdzakelijk notulen, correspondentie, reglementen, presentielijsten van vergaderingen en financiële stukken. Ook persoonlijke documenten van de familie Zwartz en van Isaak Krukziener maken deel uit van deze collectie.
Abstract in English
Salomon Izak Zwartz (1879-1965), a jute manufacturer born in Oldenzaal, was an active member of the Jewish congregation in Oldenzaal since 1904. He was secretary, board member and chairman of various associations, and he collected money for the Pekidim and Amarkalim of the Holy Land. In 1916, Salomon was appointed a member, and in 1937 chairman, of the church council of the Dutch Israelite Congregation of Oldenzaal. He held the chairmanship until the congregation was dissolved in 1948. It is because of Zwartz that the archives of the Jewish congregation (as described here) have been added to the collection of the Bibliotheca Rosenthaliana. The Jewish congregation of Oldenzaal, which developed in the mid-eighteenth century, was one of the largest Jewish congregations in Twente. It even played a regional role for a time. In the early twentieth century, the congregation numbered almost 250 people; after the Second World War, fewer than ten. The archive of the Oldenzaal Jewish congregation includes church council minutes, incoming and outgoing papers relating to the council, regulations, voter and attendance lists, and financial papers. The archives of the Jewish associations consist largely of minutes, correspondence, regulations, attendance lists for meetings and financial papers. The collection also includes personal documents of the Zwartz family and of Isaak Krukziener.
Arrangement
In haar inventaris heeft Giebels de archieven van de gemeente Oldenzaal en van de verschillende verenigingen gescheiden. Hetzelfde geldt voor de stukken die van de familie Zwartz en van Isaak Krukziener afkomstig zijn. De archieven zijn gerangschikt volgens de gebruikelijke beginselen van archiefordening. Het handschrift van de vereniging 'Atereth Bachoeriem' dat in de handschriftencollectie van de Bibliotheca Rosenthaliana is opgenomen, is in de inventaris onder een blanco nummer opgenomen. De stukken die niet bij de Bibliotheca Rosenthaliana ondergebracht zijn, zijn in de inventaris voorzien van een asterisk (*).
Physical Location
Allard Pierson, Universiteit van Amsterdam
Other Finding Aids
Ludy Giebels. Inventaris van de archieven van Jacob Fränkel, opperrabbijn van Zwolle en de Joodse gemeenschap van Oldenzaal. Amsterdam: Universiteitsbibliotheek van Amsterdam, 1986.
Custodial History
Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd het archief van de joodse gemeente Oldenzaal zoals vele archieven van joodse gemeentes en vereningen naar de Nederlands-Israëlitische Hoofdsynagoge in Amsterdam overgebracht. Uit naoorlogse correspondentie in de archieven blijkt dat Zwartz de boeken van de synagoge in Oldenzaal tijdens de Tweede Wereldoorlog zelf verborgen heeft. Waarom de Oldenzaalse archieven na de Tweede Wereldoorlog niet bij elkaar zijn gebleven is niet duidelijk. Waarschijnlijk zijn zij tijdens de Tweede Wereldoorlog verspreid geraakt en heeft Zwartz na de oorlog niet alles teruggekregen. Een aantal jaren voor zijn dood heeft hij de archieven die hij bewaarde ingepakt en voorzien van het opschrift: 'Bestemd voor de Rosenthaliana'.
Immediate Source of Acquisition
Na het overlijden van Josephine Zwartz in 1970 zijn de Oldenzaalse archieven die nu deel uitmaken overgedragen aan de Bibliotheca Rosenthaliana, die onderdeel uitmaakt van de Bijzondere Collecties van de Universiteit van Amsterdam.
Accruals
Aanvullingen zijn niet te verwachten.
Separated Materials
De archieven van de joodse gemeenschap van Oldenzaal, waaronder het archief van de joodse gemeente zelf, zijn verspreid geraakt. Een deel van deze archieven wordt bewaard bij het Stadsarchief Amsterdam. Slechts een deel daarvan is beschreven in de inventaris van Giebels. De verblijfplaats van het deel van de archieven dat volgens de inventaris zou berusten bij de Nederlands-Israëlitische gemeente Enschede, is niet bekend.
Bibliography
- Pinkas. Geschiedenis van de joodse gemeenschap in Nederland. Amsterdam, 1999, p. 497-499. , en .
- Ludy Giebels.
De archivalia in de Bibliotheca Rosenthaliana
. In: Studia Rosenthaliana 20 (1986), p. 200-209. - Ludy Giebels. Inventaris van de archieven van Jacob Fränkel, opperrabbijn van Zwolle en de Joodse gemeenschap van Oldenzaal. Amsterdam, 1986.
- Het pinkas of schrijfboek der Joodsche gemeente te Oldenzaal. Zwolle, 1960. .
- Joods Biografisch Woordenboek (geraadpleegd op 01-03-2011).
General
De collectie kan online worden aangevraagd bij de collectiebeheerder.
Processing Information
In de jaren 1980 zijn de archieven geordend en in een archiefinventaris beschreven door L. Giebels.
Deze collectiebeschrijving is tot stand gekomen in het kader van het project Online inventarissen van Nederlands-Joodse archiefcollecties. Het project is uitgevoerd in samenwerking met het Menasseh ben Israel Instituut voor joodse studies. In het kader van dit project zijn de archieven in 2010 passief geconserveerd.
- Title
- Inventaris van de archieven van de joodse gemeenschap van Oldenzaal (1815-1953)
- Author
- R. Boertjens
- Date
- 2011
- Description rules
- Describing Archives: A Content Standard
- Language of description
- Dutch; Flemish
- Script of description
- Latin
- Language of description note
- Nederlands
Repository Details
Part of the Allard Pierson Repository
Oude Turfmarkt 127-129
Amsterdam 1012 GC Nederland