Collectie van het Genootschap ter Bevordering van Natuur-, Genees- en Heelkunde

In 1751 werd het eerste Nederlandse genootschap opgericht: de Hollandsche Maatschappij van Wetenschappen te Haarlem. Daarmee kreeg ook in de Republiek de traditie van geleerde genootschappen voet aan de grond. Geleerden van naam werden uitgenodigd voor dergelijke genootschappen, er werden prijsvragen uitgeschreven, verhandelingen uitgegeven en vergaderingen gehouden. In de genootschappen speelden artsen een belangrijke rol: de redding van drenkelingen, het inenten met koepokken - het waren in de 18e eeuw belangrijke zaken.

Heel- en vroedmeesters waren maar zelden lid van dergelijke elitaire gezelschappen. Voor hen bestond geen universitaire opleiding en het Latijn beheersten zij over het algemeen niet. In het midden van de 18e eeuw werd onderscheid gemaakt tussen geneeskundigen en heelkundigen. Geneeskundigen waren aan de universiteit afgestudeerde artsen die zich vooral bezighielden met het voorschrijven van medicijnen. Heelkundigen of chirurgijns zijn de voorlopers van de hedendaagse chirurgen. Zij verrichtten de operaties zoals het verwijderen van abcessen en nierstenen. Voor chirurgen bestond geen academische opleiding. Men bekwaamde zich in de praktijk volgens het aloude gildesysteem: een leerling werd na verloop van jaren knecht en kon daarna eventueel meester worden. Het opleidingsniveau van de chirurgijns – de meesten verdienden hun geld als kappers – was de meer verlichte artsen en chirurgijns een doorn in het oog. Om die reden werd op 9 maart 1790, onder leiding van hoogleraar aan het Athenaeum Illustre Andreas Bonn (1738-1817), het Genootschap ter Bevordering der Heelkunde opgericht. Doel was, behalve het bevorderen van de onderlinge solidariteit, het verbeteren van de heelkunde.

Tegen het midden van de 19e eeuw begon het onderscheid tussen geneeskunde en heelkunde te vervagen en op 2 september 1840 werden geneeskundigen onder de leden opgenomen en werd de naam veranderd in Genootschap ter Bevordering van Genees- en Heelkunde.

De 19e eeuw is ook de eeuw van de opkomende invloed van de natuurwetenschappen op de geneeskunst en in 1870 werd dan ook bepaald dat natuurwetenschappers lid konden worden. De nieuwe naam van het genootschap werd Genootschap ter Bevordering van Natuur-, Genees- en Heelkunde – de naam die het genootschap nog altijd draagt.

Tot 2000 kende het genootschap een aantal secties die elk een bepaald wetenschapsterrein bestreken. Die werden in dat jaar opgeheven om het interdisciplinaire karakter van het Genootschap beter tot zijn recht te laten komen. Het Genootschap heeft acht bijzonder hoogleraren voor de terreinen waarop het actief is.