Scope and Contents
Het grootste deel van de collectie Da Costa bestaat uit brieven. Naast brieven aan Isaäc da Costa bevat de collectie ook brieven van Da Costa en brieven aan zijn vrouw en kinderen. Da Costa heeft veel voordrachten en Bijbellezingen gehouden. In schriften met aantekeningen en op intekenlijsten is te vinden wat hij daar vertelde en wie die lezingen volgden. Verder bevat de collectie manuscripten van gedichten van Da Costa.
De collectie bevat ook het manuscript van het dagboek van Da Costa's vrouw, Hanna Da Costa-Belmonte. Van de gedrukte werken moet vooral de veilingcatalogus van de bibliotheek van Da Costa genoemd worden.
Dates
- 1810-1961
- Majority of material found within 1820-1860
Creator
- Costa, Isaäc da, 1798-1860 (Person)
Language of Materials
Diverse talen, waaronder Nederlands, Frans, Duits, Engels en Latijn
Conditions Governing Access
Voor raadpleging is een bezoekers- of lenerspas van de Universiteitsbibliotheek Amsterdam vereist.
Conditions Governing Use
Bij raadpleging is het Reglement voor de gebruikers van de Bibliotheek van de Universiteit van Amsterdam van toepassing. Reproductie en reproductierechtvergoedingen conform de Tarieven en Diensten Universiteit van Amsterdam.
Aangezien het materiaal op microfilm beschikbaar is, is voor raadpleging van originele documenten toestemming vereist van de collectiebeheerder. Indien toestemming verkregen is, wordt het materiaal alleen ter inzage gegeven.
Biographical / Historical
Isaäc da Costa werd op 14 januari 1798 in Amsterdam geboren als zoon van een vooraanstaand lid van de Portugees-joodse gemeente. Van 1811 tot 1815 bezocht hij het Athenaeum Illustre te Amsterdam. In 1815 en 1816 volgde hij privélessen ter voorbereiding op zijn studie rechten bij Willem Bilderdijk, die behalve dichter en historicus ook jurist was. In 1818 promoveerde hij in de rechten en in 1821 in de letteren. Tijdens zijn studie volgde Da Costa samen met onder anderen Abraham Capadose en de gebroeders Willem en Dirk van Hogendorp het privatissimum van Bilderdijk over vaderlandse geschiedenis. Onder invloed van Bilderdijk raakte hij in de ban van het christelijke geloof en in 1822 liet hij zich samen met zijn, eveneens joodse, vrouw Hanna Belmonte dopen. Da Costa bleef zijn leven lang geïnteresseerd in de verhouding tussen joden en christenen, getuige bijvoorbeeld zijn bijdragen aan het weekblad De Heraut, eene stem over Israël en tot Israël.
In 1823 keerde Da Costa zich in zijn geschrift Bezwaren tegen den geest der eeuw tegen de verdraagzaamheid, de aanbidding van de rede en de constitutionele monarchie. Da Costa's pamflet veroorzaakte een storm van protest, maar Bilderdijk meende dat Da Costa het bij het rechte eind had, 'het moge den aanbassenden honden lief of leed zijn'. In de jaren daarop begon Da Costa voordrachten te houden over taalkundige, historische en theologische thema's en vanaf 1826 ontving hij op de zondagavond bij hem thuis een grote kring toehoorders, voor wie hij passages uit de Bijbel voorlas en duidde. Van 1852 tot 1860 doceerde hij aan het Schots Theologisch Seminarium in Amsterdam.
In de jaren dertig en veertig begon Da Costa steeds meer belang te hechten aan het verbeteren van de maatschappij en het was dan ook geen wonder dat hij in 1833 in conflict kwam met dominee H.F. Kohlbrügge, die meende dat het doen van goede werken verhinderde dat men zich overgaf aan de genade van God. Da Costa's grotere maatschappelijke betrokkenheid uitte zich ook in het toetreden tot de redactie van het christelijke tijdschrift Nederlandsche Stemmen, dat beoogde de gereformeerde waarheid op wetenschappelijke grondslag te verdedigen. Hij werd op politiek terrein minder radicaal en aanvaardde de constitutionele monarchie. Wel bleef hij de letter van de Bijbel verdedigen tegen interpretaties die gegrond waren op nieuw wetenschappelijk onderzoek. In het in 1857 gepubliceerde Wat er door de Theologische Faculteit te Leyden al zoo geleerd en geleverd wordt: eene stem der smart en des beklags richtte Da Costa zijn pijlen op de theoloog J.H. Scholten.
Da Costa droeg zijn visie op godsdienst en maatschappij niet alleen uit in polemische geschriften, maar ook in zijn poëzie. In zijn programmatische gedicht De gaaf der poëzy schreef Da Costa dat het in poëzie vooral om het gevoel gaat. Belangrijke thema's in zijn poëzie zijn de almacht van God en de verderfelijkheid van de Franse revolutie (''t omwentlingswangedrocht') en de revoluties van 1848 ('de omwentlingszee'). Vooral zijn latere gedichten dragen enigszins het karakter van berijmde preken.
Isaäc da Costa stierf op zaterdag 28 april 1860 in Amsterdam.
Extent
12 meter
Abstract in Dutch
De Amsterdamse schrijver Isaäc da Costa (1798-1860), een jood, liet zich in 1822 dopen tot christen. In 1823 publiceerde Da Costa het pamflet Bezwaren tegen den geest der eeuw, waarin hij zich tegen de ideeën van de Verlichting uitsprak. Met dit pamflet werd hij een van de meest uitgesproken vertegenwoordigers van het Réveil, een beweging binnen het protestantisme waarin de persoonlijke beleving van het geloof vooropstond. De collectie bevat in de eerste plaats de omvangrijke correspondentie van Da Costa met andere figuren van het Réveil, onder wie Willem de Clercq. Da Costa's teksten van voordrachten over vaderlandse geschiedenis en de Bijbel geven inzicht in de denkwereld van het Réveil. In de collectie is ook materiaal te vinden dat betrekking heeft op Da Costa's vrouw, Hanna Belmonte, en op de kinderen Da Costa, vooral Abraham, Francisca en Rebecca.
Abstract in English
The Amsterdam author Isaäc da Costa (1798-1860), a Jew, was baptized a Christian in 1822. In 1823 Da Costa published Bezwaren tegen den geest der eeuw ('Objections against the spirit of the century'), in which he argued against the principles of the Enlightenment. With this pamphlet he became the most explicit representative of the Réveil, a Protestant movement stressing the personal element of belief. The collection consists of, in the first place, the extensive correspondence of Da Costa with other individuals of the Réveil, such as Willem de Clercq. There are also lectures on national history and the Bible by Da Costa, which offer insight into the mentality and way of thinking of Réveil adherents. Besides this, the collection contains documents about Da Costa's wife, Hanna Belmonte, and about the Da Costa children, especially Abraham, Francisca and Rebecca.
Arrangement
Onder de signaturen RA H: 1-402 treft men de stukken aan die voor 1955 bij de Stichting Het Réveil-Archief zijn binnengekomen. De in 1998 door de stichting verworven aanvulling op de collectie is te vinden onder de signaturen RA H: 403-504. De overige aanwinsten van na 1955 zijn te vinden in de rubriek RA 01.
Physical Location
Allard Pierson, Universiteit van Amsterdam
Other Finding Aids
- Beknopte catalogus der Stichting: Réveil-Archief Amsterdam. [Amsterdam, 1937], p. 12-13.
- Supplement-catalogus 1937-1938 [bij de Beknopte catalogus der Stichting: Réveil-Archief Amsterdam]. [Amsterdam, 1938], p. 1.
- Catalogus der Stichting Réveil-Archief 1930-1955. [Amsterdam, 1955], p. 21-24.
- Catalogus van de Universiteit van Amsterdam
Custodial History
In 1930 schonk mr. Isaäc da Costa de Stichting Het Réveil-Archief een aantal handschriften. Een beschrijving daarvan is te vinden in het Jaarverslag 1930 van de Stichting Het Réveil-Archief. In 1931 gaf A.J. da Costa vier portefeuilles met brieven van zijn grootvader aan Willem de Clercq in bruikleen aan de Stichting Het Réveil-Archief. In 1933 maakte B. de Gaay Fortman, bestuurslid van de Stichting Het Réveil-Archief, een inventaris van het Archief-Da Costa dat op dat moment berustte bij A.J. da Costa. Na de dood van A.J. da Costa gaven zijn erfgenamen dit archief in 1945 in bruikleen. In de decennia daarna bleven aanvullingen op de collectie binnenkomen. In 1976 werden de bruiklenen omgezet in schenkingen. In december 1998 kreeg het Réveil-Archief een omvangrijke aanvulling in bruikleen van mevrouw S.M. da Costa-Wijma.
Immediate Source of Acquisition
De collectie van de Stichting Het Réveil-Archief, waarvan de collectie Isaäc da Costa deel uitmaakt, berust sinds 1931 als bruikleen in de Universiteitsbibliotheek Amsterdam. Het leeuwendeel is in oktober 1945 in bruikleen gegeven door de erfgenamen van A.J. da Costa. De stukken die in december 1998 bij de stichting binnenkwamen, zijn op 24 januari 2000 overgedragen aan de Universiteitsbibliotheek Amsterdam.
Appraisal
Da Costa geldt als een centrale figuur van de Réveilbeweging. De in de collectie aanwezige brieven, in het bijzonder de brieven van Willem de Clercq en de broers Willem en Dirk van Hogendorp, geven veel informatie over het ontstaan van die beweging rond 1820. De meest uitgebreide correspondentie is die tussen Da Costa en De Clercq. Die is interessant als verslag van een bijzonder soort romantische vriendschap, een 'vriendschap in Christus' om de woorden van O.W. Dubois te gebruiken. Aan die vriendschap kwam een eind door de invloed van de strenge dominee Kohlbrügge op De Clercq.
De in de collectie aanwezige teksten van Da Costa's lezingen over de Bijbel en de vaderlandse geschiedenis geven een goede indruk van de ideeën die in Réveilkring leefden.
Accruals
Er worden geen aanvullingen op de collectie verwacht.
Existence and Location of Copies
De gehele collectie is verfilmd en raadpleegbaar vanaf microfilm.
Separated Materials
- In 1926 is een aantal stukken door A.J. da Costa in bruikleen gegeven aan het Gemeentearchief in Den Haag. Een lijst van die stukken is te vinden in het Jaarverslag 1931 van de Stichting Het Réveil-Archief.
- In 1927 zijn vier portefeuilles met brieven van Willem Bilderdijk aan Da Costa in bruikleen gegeven aan het Bilderdijkmuseum bij de Vrije Universiteit te Amsterdam. In dat jaar verkreeg het Bilderdijkmuseum ook de briefwisseling tussen K.W. Bilderdijk-Schweickhardt en H. da Costa-Belmonte en de brieven van L.J. Bilderdijk en A. Bilderdijk aan Da Costa.
- De familie Da Costa beheert nog een aantal stukken, waaronder portretten en het ingebonden manuscript Chronologische Tabellen van de Algemeene Geschiedenis, door Mr. Is. da Costa, 1848.
Bibliography
- Brieven van Mr. Willem Bilderdijk aan Mr. Isaac da Costa. Rotterdam, 1837.
- Bijbellezingen van wijlen Mr. Is. da Costa. Opgetekend en medegedeeld door J.F. Schimsheimer. 19 delen. Amsterdam, 1862-1880.
- Hoogst belangrijke briefwisseling tusschen Dr. H.F. Kohlbrügge en een van de meest beroemden zijner tijdgenooten over de leer der heiligmaking. Naar aanleiding van en vermeerderd met eene leerrede van Dr. Kohlbrügge over Rom. 7:14. Amsterdam, 1892. , .
- Briefwisseling tusschen Willem de Clercq en Isaäc da Costa. Bloemlezing uit onuitgegeven brieven berustende in het Réveil-Archief te Amsterdam. Samengesteld en ingeleid door M. Elisabeth Kluit. Baarn, 1938.
- Hanna da Costa-Belmonte. Dagboekje van Hanna da Costa-Belmonte. Bewerkt en toegelicht door O.W. Dubois. Heerenveen, [2000].
- Levensberigt van Mr. Is. da Costa. Leiden, 1860. .
- Brieven van Mr. Isaac Da Costa. Medegedeeld door G. Groen van Prinsterer. Vier delen. Amsterdam, 1872-1876.
- Isaäc da Costa als polemist. Kampen, 1913. .
- Isaac da Costa's weg naar het Christendom. Bijdrage tot de geschiedenis der Joodsche problematiek in Nederland. Amsterdam, 1941. .
- Isaäc da Costa en het Réveil. Den Haag, 1951. .
- Isaäc da Costa en de Afscheiding van 1834. Groningen, 1975. .
- Een gepassioneerd getuige. Isaäc da Costa (1798-1860). Z.p., 1982. .
- Vaderlandsliefde en natiebesef bij Isaäc da Costa. Z.p., 1985. .
Isaac da Costa. Die Christliche Nation
. In: . Auferstehungszeit. Erweckungsprediker des 19. Jahrhunderts. Sechs Porträts. München, 1991.- Isaäc da Costa (1798-1860). Leiden, 1993. (Vergeten eerstelingen). .
- Een vriendschap in Réveilkring. De omgang tussen Isaäc da Costa en Willem de Clercq (1820-1844). Heerenveen, 1997. .
Costa, Isaäc da
. In: Biografisch lexicon voor de geschiedenis van het Nederlandse protestantisme. Deel 3, Kampen, 1988, p. 85-88.
.
General
Microfilms van de gehele collectie kunnen worden aangevraagd bij de balie van de Bijzondere Collecties. Vermeld dient te worden: Collectie Isaäc da Costa.
Processing Information
In het Eerste jaarverslag 1930 van de Stichting Het Réveil-Archief staat een beschrijving van de toen nog kleine verzameling Da Costa. In 1955 werden in de Catalogus der Stichting Réveil-Archief 1930-1955 de binnengekomen en uitgegane brieven op clusterniveau beschreven.
De in 2000 door de Universiteitsbibliotheek ontvangen aanvulling op de collectie is beschreven door Y.E. Pors en J. Vree onder de titel Voorlopige inventaris van de toevoeging aan de verzameling Da Costa.
In 2008 werd voorafgaand aan het op microfilm zetten de beschrijving van de collectie verbeterd.
De in de Catalogus der Stichting Réveil-Archief 1930-1955 vermelde brieven zijn op clusterniveau ontsloten in de Catalogus van de Universiteit van Amsterdam. Later in de collectie opgenomen brieven zijn hierin niet te vinden.
- Amsterdam (stad)
- Auction catalogs
- Capadose, Abraham, 1795-1874
- Clercq, Willem de, 1795-1844
- Costa, Isaäc da, 1798-1860
- Costa-Belmonte, Hanna da, 1800-1867
- Enlightenment
- Hogendorp, D. van (Dirk), 1797-1845
- Hogendorp, Willem van, 1795-1838
- Kohlbrügge, Hermann Friedrich, 1803-1875
- Lectures
- Manuscripts
- Nederland
- Netherlands
- Netherlands -- Amsterdam
- Personal correspondence
- Poetry
- Private libraries
- Réveil (christendom)
- Réveil (christianity)
- Schots Seminarie (Amsterdam, Netherlands)
- Verlichting (cultuurgeschiedenis)
- brieven (correspondentie)
- gedichten
- lezingen
- manuscripten
- privébibliotheken
- veilingcatalogi
- Title
- Beschrijving van de collectie Isaäc da Costa (1810-1961)
- Author
- E.J. Driessen
- Date
- 2011
- Description rules
- International Standard for Archival Description - General
- Language of description
- Dutch; Flemish
- Script of description
- Latin
- Language of description note
- Nederlands
Repository Details
Part of the Allard Pierson Repository
Oude Turfmarkt 127-129
Amsterdam 1012 GC Nederland