Collectie Volapük

Het Volapük is een kunsttaal die in 1879-1880 ontworpen werd door de Duitse priester Johann Martin Schleyer (1831-1912). Tot het eind van de negentiende eeuw was het Volapük (“wereldtaal”) zeer populair. Op het hoogtepunt werd de taal door zo’n 200.000 mensen over de hele wereld gesproken. Vanaf 1887 werd het Volapük langzaam verdrongen door andere kunsttalen, met name door het Esperanto. Tegenwoordig zijn er nog slechts een paar honderd mensen die de taal spreken.

Toch is het Volapük na het Esperanto de meest succesvolle internationale kunsttaal geweest. De Algemeene Nederlandsche Wereldtaalvereeniging (Volapükaklub Valemik Nedänik), met motto "Balif mekom valüdi” (Eendracht maakt macht), werd officieel opgericht op 1 januari 1890, maar bestond al sinds 1888 onder de naam Centrale Nederlandsche Wereldtaalvereeniging. Doel was de verspreiding van het Volapük in Nederland. De vereniging was oorspronkelijk opgericht voor de duur van 29 jaar en 11 maanden, dat wil zeggen tot 1 december 1919. In 1919 was de belangstelling voor het Volapük echter dusdanig afgenomen dat de vereniging geen actief bestaan meer leidde. Toch was zij nooit officieel opgeheven. Eind 1931 werd zij nieuw leven ingeblazen door Arie de Jong (1865-1957). De vereniging werd voortgezet, en wel met terugwerkende kracht vanaf 1 december 1919, zodat zij in feite nooit opgehouden had te bestaan. Het bestuur van de heropgerichte vereniging bestond uit A.A. Moll van Santbergen, J.G.M. Reynders en voorzitter Arie de Jong. Het doel was: de bevordering van de beoefening van het Volapük en daarmee de algemene erkenning van het Volapük als wereldtaal.

Arie de Jong, geboren in Batavia op 18 oktober 1865 en overleden in Putten op 12 oktober 1957, was een Nederlands arts, die gedurende een groot aantal jaren werkzaam was in Nederlands-Indië. Hij was al sinds zijn Leidse studententijd geïnteresseerd in de kunsttaal Volapük. Op 20 maart 1891 kreeg hij zijn diploma als onderwijzer in het Volapük en op 15 mei 1893 werd hij professor. Ook vanuit Nederlands-Indië hield hij contact met Nederlandse Volapükisten. In 1919 keerde hij terug naar Nederland. In 1930 werd hij ‘cifal’ (chef), de hoogst mogelijke rang in de wereld van het Volapük. Hij stond in nauw contact met Johann Martin Schleyer en met tal van andere vooraanstaande leden van de Volapükgemeenschap. Arie de Jong speelde een belangrijke rol in de herziening van het Volapük. Naast andere werken gaf hij samen met J.G.M. Reynders het tijdschrift Volapükagased pro Nedänapükans uit, geschreven in de herziene versie van het Volapük, dat van 1932 tot 1963 verscheen.