Collectie van de Koninklijke Nederlandsche Maatschappij tot bevordering der Geneeskunst (K.N.M.G.)

De situatie in de geneeskunde en gezondheidszorg was rond het midden van de 19e eeuw in de ogen van velen miserabel. De chaotische verdeling van allerlei bevoegdheden tussen medici, heelmeesters en vroedmeesters, de concurrentie met onbevoegde genezers, het gebrek aan leiding bij de bestrijding van epidemische ziekten zoals cholera, en de problemen in het medisch onderwijs eisten krachtige maatregelen van de overheid. In 1849 slaagde een groepje vooruitstrevende medici erin zich met een groot aantal beroepsgenoten te verenigen in de Nederlandsche Maatschappij tot bevordering der Geneeskunst. Samen wilde men de overheid krachtig stimuleren om de medische stand tot eenheid te brengen en passende geneeskundige wetgeving te realiseren. In 1865 werd dit ideaal bereikt door de afkondiging van de Wetten van Thorbecke, waarbij de titel van arts werd ingevoerd en het staatstoezicht op de volksgezondheid werd ingesteld.

In de jaren die volgden veranderde de medische wetenschap ingrijpend onder invloed van de nieuwe ontwikkelingen in de natuurwetenschappen en de ontdekking van de bacteriën als oorzaak van infecties. Bovendien veranderde er veel in de gezondheidszorg door de belangrijke rol die het moderne ziekenhuis ging spelen. Intensief probeerde de NMG (Koninklijk, dus KNMG, werd zij pas in 1949) deze veranderingen te begeleiden en waar mogelijk ook te sturen door advisering van haar leden en van de overheid. Op lokaal en regionaal niveau waren het de ruim zestig afdelingen van de NMG waar de leden zich konden laten horen en werden zij door bestuurders en deskundigen van alle maatschappelijke en wetenschappelijke ontwikkelingen op de hoogte gehouden.

Na de eeuwwisseling verschoof het accent van de NMG in de richting van de belangenbehartiging van de medische stand, die inmiddels weer verdeeld was geraakt door de ontplooiing van de medische specialismen. Huisartsen en specialisten probeerden zich door eigen organisaties binnen de NMG sterk te maken voor hun eigen maatschappelijke en materiële belangen. De expansie van het ziekenfondswezen was hierbij een belangrijke factor die de arts als vrije beroepsbeoefenaar onder zware druk zette.

Dat alles viel stil tijdens de Bezettingsjaren. Eind 1941 werd de NMG door de bezetter opgeheven en vervangen door de Artsenkamer, waarvoor het overgrote deel van de Nederlandse medici echter weigerde lid te worden. Het verzet tegen de Duitse maatregelen en de weigering mee te werken aan de nazificering van de Nederlandse gezondheidszorg nam onder leiding van een kleine groep artsen ('het Centrum') enkele malen zelfs massale vormen aan. Het Medisch Contact, zoals het artsenverzet werd genoemd, werd na de Bevrijding de schakel naar de heropgerichte NMG; de naam Medisch Contact bleef bewaard in de naam van het eigen tijdschrift dat sinds 1946 verscheen.

Om de verschillende belangen beter te kunnen behartigen werd in de nieuwe organisatie een grotere rol toebedeeld aan de Landelijke Huisartsen-Vereniging en de Landelijke Specialisten-Vereniging (nu: de Orde van Medische Specialisten), en kregen ook de arts-ambtenaren en overige artsen in dienstverband een eigen organisatie binnen de NMG. Sinds 1999 werken deze organisaties als partners samen binnen de zogeheten Federatie KNMG. De verantwoordelijkheid voor de bibliotheek ligt bij de eigen bibliothecaris van de KNMG (sinds 1989: prof.dr. M.J. van Lieburg).