Scope and Contents
De collectie is onderverdeeld in stukken betreffende personen en stukken betreffende organisaties. Soms is slechts één stuk aanwezig, soms een compleet archief. De stukken hebben betrekking op de studie, het onderzoek, het onderwijs, de beleving en de bescherming van de natuur in Nederland.
Hoogtepunten in de collectie zijn de archieven van Eli Heimans en Jac. P. Thijsse, de pioniers van de natuurstudie en -bescherming in Nederland, het archief van H.P. Gorter, directeur van Natuurmonumenten, en de archieven van de bekende natuuronderzoekers en schrijvers Kees Hana, Henk van Halm, Jan Strijbos en Rinke Tolman.
Dates
- 1814-2014
- Majority of material found within 1910-1990
Creator
- Heimans en Thijsse Stichting (Organization)
Language of Materials
Diverse talen waaronder Nederlands, Frans, Duits en Engels
Conditions Governing Access
Voor raadpleging is een bezoekers- of lenerspas van de Universiteitsbibliotheek Amsterdam vereist.
Conditions Governing Use
Bij raadpleging is het Reglement voor de gebruikers van de Bibliotheek van de Universiteit van Amsterdam van toepassing. Reproductie en reproductierechtvergoedingen conform de Tarieven en Diensten Universiteit van Amsterdam.
Het materiaal wordt alleen ter inzage gegeven.
Biographical / Historical
Voor de oprichting en de activiteiten van de Heimans en Thijsse Stichting en haar voorganger de Stichting Heimans en Thijsse Bibliotheek en Archief, zie Inventaris van het archief van de Heimans en Thijsse Stichting .
Extent
57 meter
Abstract in Dutch
Eli Heimans (1861-1914) en Jac. P. Thijsse (1865-1945) waren twee Amsterdamse onderwijzers die rond 1900 in hun lessen op de scholen waar zij werkten, via boeken en artikelen in kranten en tijdschriften die zij samen en afzonderlijk schreven en met het door hen opgerichte tijdschrift De levende natuur een groot (en nadrukkelijk jong) publiek wilden informeren over en enthousiasmeren voor de wilde natuur in Nederland. Hun werk had succes: hun publicaties werden goed gelezen, (jonge) natuurliefhebbers trokken het veld in om de natuur te bestuderen en ervan te genieten, natuurliefhbbers sloten zich aaneen in organisaties, en bij de verschillende overheden werd aandacht voor de natuur tot beleid gemaakt. Hun inspanningen kunnen beschouwd worden als de aanzet tot de huidige georganiseerde en gereglementeerde natuurstudie, -educatie en -bescherming in Nederland. In 1977 werd de Stichting Heimans en Thijsse Bibliotheek en Archief opgericht om de geschiedenis van de natuurstudie, -educatie en -bescherming in Nederland te documenteren. In 1993 werd deze voortgezet als de Heimans en Thijsse Stichting. De stichting bouwde door voornamelijk schenkingen een uitgebreide bibliotheek op met boeken, tijdschriften, rapporten, nota's, onderzoeksverslagen etc. op het gebied van de natuurstudie, -beleving, -bescherming en -educatie in Nederland en de overzeese gebieden, alsmede een grote verzameling documentatiemateriaal en losse archivalia over deze onderwerpen en enkele (al dan niet complete) archieven van organisaties en personen die werkzaam waren op de genoemde terreinen. In 2015 werden de archieven alsmede de losse archivalia en de unieke stukken die zich in het documentatiemateriaal bevonden in bruikleen gegeven aan de afdeling Bijzondere Collecties van de Universiteit van Amsterdam.
Abstract in English
Eli Heimans (1861-1914) and Jac. P. Thijsse (1865-1945) were two teachers at primary schools in Amsterdam who around 1900 tried to raise interest for the indiginous Dutch nature among a broad (and notably young) audience with their teaching, books, articles in magazines and newspapers and the journal De levende natuur (The living nature) they founded. They were quite successful: their publications were well read, all over the country (young) people went out to study and enjoy nature, nature enthousiasts flocked together in organisations, and government administrations operating at different levels made the protection of nature a part of their policy. The work of Heimans and Thijsse can be considered as the start of today's organized and formalized study, education and protection of nature in the Netherlands. In 1977, the Stichting Heimans en Thijsse Bibliotheek en Archief (Heimans and Thijsse Library and Archive) was founded with the aim to document the history of the study, education and protection of nature in the Netherlands. In 1993 it was continued as the Heimans en Thijsse Stichting (Heimans en Thijsse Society). The society set up (mostly through donations) a large library with books, journals, reports, accounts, papers etc. covering nature study, experience, protection and education in the Netherlands and former colonies. A vast collection of records, stray archival documents and (partial) archives of organisations and private persons active on the aformentioned subjects was brought together as well. In 2015, the archives, stray archival material and the unique items among the records were transfered as permanent loan to the department of Special Collections of the University of Amsterdam.
Physical Location
Allard Pierson, Universiteit van Amsterdam
Custodial History
Toen natuurliefhebber Jaap Zwier in 1967 besloot het gepubliceerde werk van Jac. P. Thijsse te verzamelen, breidde hij zijn verzamelactiviteiten al snel uit naar publicaties van Thijsses tijdgenoten en geestverwanten én naar handschriftelijk materiaal. Dit materiaal ontving hij van personen die actief waren of geweest waren in de natuurstudie, -educatie en -bescherming, maar ook van organisaties. Zo ontving hij van Natuurmonumenten een grote hoeveelheid persoonlijke stukken van Thijsse. Deze waren in het bezit geweest van diens zoons en bijeengebracht voor de tentoonstelling over Thijsse in het Zoölogisch Museum van de Universiteit van Amsterdam in 1965, ter viering van Thijsses honderdste geboortedag. Na afloop waren deze stukken overgebracht naar het kantoor van Natuurmonumenten.
Na tien jaar verzamelen nam het Instituut voor Natuurontwikkeling (IVN) de collectie van Zwier over voor het bedrag dat hij er zelf voor had betaald. De collectie werd ondergebracht in een stichting: de Stichting Heimans en Thijsse Bibliotheek en Archief (opgericht op 1 april 1977) met als doelstelling 'het bijeenbrengen en ... uitlenen van publicaties en voorwerpen van en documenten over E. Heimans en Jac. P. Thijsse en van hun geestverwanten, voor zover deze van belang kunnen zijn voor geschiedenis en wezen van natuurbeleving en natuurbescherming en natuurbeschermingseducatie'. Bij gebrek aan ruimte moest alles bij de bestuursleden thuis staan. In 1984 lukte het de archivalia en documentatie onder te brengen in het kantoor van het IVN in Amsterdam. In 1991 werd de hele collectie ondergebracht in het Hugo de Vries Centrum te Amsterdam, dat toen in gebruik genomen werd als onderkomen voor natuur- en milieuorganisaties.
Het verzamelbeleid werd onveranderd voortgezet op de nieuwe locatie en, vanaf 1993, onder de nieuwe naam 'Heimans en Thijsse Stichting'. Bij de statutenwijziging in 2004 werd de doelstelling van de stichting omschreven als 'het bevorderen van het behoud en de toegankelijkheid van bronnen en archieven betreffende de culturele stroming die heeft geleid tot het beschermen van de natuur en tot de ontwikkeling in de relatie tussen mens en natuur'.
Ondanks de beperkingen was de doelstelling zodanig dat er een ruim acquisitiebeleid werd gevoerd. Er werd zowel van amateurbiologen als van professionele biologen materiaal verzameld en daarmee van zowel (amateuristische) natuurstudie als (wetenschappelijk) natuuronderzoek en zowel (amateuristische) natuureducatie als (wetenschappelijk) natuuronderwijs. Alle verschillende disciplines waren welkom: zowel plantkunde als dierkunde, en daarbinnen zowel hogere als lagere organismen. Er werd vooral van en over personen verzameld, maar ook van en over organisaties. Soms werd één enkel stuk verworven, soms een collectie of archief van enkele meters. Naast geschreven materiaal werd ook beeldmateriaal (losse foto's, fotoalbums, dia's, tekeningen) verzameld. Dit alles leidde ertoe dat er een zeer gevarieerde en daardoor zeer rijke collectie ontstond.
Immediate Source of Acquisition
In 2014 kwamen de Heimans en Thijsse Stichting en de Bijzondere Collecties van de Universiteit van Amsterdam met elkaar overeen dat de stichting al het erfgoedmateriaal in bruikleen zou overdragen aan de Bijzondere Collecties.
Appraisal
Uit het materiaal dat de Heimans en Thijsse Stichting beheerde werd het erfgoedmateriaal voor overname door de Bijzondere Collecties geselecteerd. Al het niet-geselecteerde materiaal is in beheer van de stichting gebleven.
De selectie die voor overname door de Universiteit van Amsterdam is gemaakt weerspiegelt de variatie en rijkdom van de totale verzameling die door de Heimans en Thijsse Stichting bijeen werd gebracht. De collectie is hierdoor een rijke bron van informatie voor onderzoek naar de ontwikkeling van de studie, het onderzoek, het onderwijs, de beleving en de bescherming van de natuur in Nederland, vanaf het einde van de negentiende eeuw tot heden.
Accruals
De collectie wordt aangevuld met materiaal dat door de stichting wordt verworven en past in het verzamelbeleid van de Bijzondere Collecties op het gebied van natuurstudie, -educatie en -bescherming.
Separated Materials
Een deel van het fotomateriaal dat werd verworven door de Heimans en Thijsse Stichting is ondergebracht bij het Fotomuseum te Rotterdam.
Enkele archieven die werden verworven, zijn ondergebracht bij het Noord-Hollands Archief te Haarlem. De Heimans en Thijsse Stichting zelf beheert nog een omvangrijke verzameling documentatie, deels over dezelfde personen en organisaties als die in deze collectie bijeengebracht zijn.
Bibliography
- . Zinkviooltjes en zoetwaterwieren. J. Heimans (1889-1978). Natuurstudie en natuurbescherming in Nederland. Hilversum, 1993.
Processing Information
In het najaar van 2014, toen de Bijzondere Collecties met de Heimans en Thijsse Stichting overeen kwamen een deel van de collectie in beheer over te nemen, was het grootste deel van het materiaal dat niet in tot de boeken- en tijdschriftencollectie behoorde gerangschikt in drie categorieën: personen, organisaties en onderwerpen, steeds in alfabetische volgorde. Er was geen onderscheid gemaakt tussen gedrukt materiaal (losse tijdschriftnummers, overdrukken, krantenknipsels, nota's, rapporten, onderzoeksverslagen) en handschriftelijk materiaal (dagboeken, natuurwaarnemingen, brieven, tekeningen, manuscripten van publicaties).
Uit deze drie categorieën werden alle unieke stukken geselecteerd. De categorie 'Onderwerpen' leverde geen stukken op die aan de criteria voor opname voldeden. De geselecteerde stukken werden beschreven in een inventaris. De archieven van Eli Heimans en Jac. P. Thijsse zijn afzonderlijk beschreven. Het onderscheid tussen personen en organisaties werd gehandhaafd, evenals als de alfabetische ordening. Van de bijna 115 meter werd op deze manier 12,5 meter voor overname geselecteerd. Van 21 personen die een belangrijke rol gespeeld hebben gespeeld op het gebied van de natuurstudie, -educatie en -bescherming werd tevens het niet-geselecteerde materiaal overgenomen. De aanwezigheid van dit materiaal in de inventaris wordt wel vermeld maar het wordt niet beschreven.
Daarnaast waren er enkele archieven van personen en organisaties. Van de bijna 50 meter die aanwezig was werd zo 40 meter voor overname geselecteerd. Van het archief van H.P. Gorter werd een inventaris gemaakt, van de meeste overige archieven plaatsingslijsten.
Vier archieven zijn uit de collectie afgezonderd: de archieven van Eli Heimans, Jac. P. Thijsse, H.P. Gorter en Pieter J. Schroevers zijn apart geïnventariseerd.
Al het metalen bindmateriaal werd verwijderd. De stukken werden verpakt in zuurvrije omslagen en archiefdozen.
In 2023 is een grote aanvulling ingevoegd in de inventaris, het gaat hierbij om de inventarisnummers 788-1168. Een deel van de rubrieken is daarbij omgenummerd.
- Title
- Inventaris van de collectie van de Heimans en Thijsse Stichting (1814-2014)
- Author
- Erik Zevenhuizen, A. van der Meer, Meyltje van Aalst, Emma Binnendijk
- Date
- 2023
- Description rules
- International Standard for Archival Description - General
- Language of description
- Dutch; Flemish
- Script of description
- Latin
- Language of description note
- Nederlands
- Edition statement
- Eerste versie 2015, tweede herziene versie 2023
Repository Details
Part of the Allard Pierson Repository
Oude Turfmarkt 127-129
Amsterdam 1012 GC Nederland