Archief van Unitas Studiosorum Amstelodamensium (Unitas, U.S.A.)

Op 21 februari 1911 startte Unitas Studiosorum Amstelodamensium (U.S.A., na circa 1976 Unitas). De oprichters waren 66 'studie-leden' (lees: leden van faculteitsverenigingen) van het Amsterdamsch Studenten Corps (A.S.C.). Nadat erkenning als subvereniging binnen het A.S.C. was geweigerd, verbrak U.S.A. de banden met de moedervereniging en ging zelfstandig verder.

U.S.A. beschouwde zich opvolger van de Amsterdamsche Studenten Bond (A.S.B.), die in 1901 ter ziele was gegaan. Binnen de vereniging, die in tegenstelling tot het A.S.C. gemengd was, ontstonden onderafdelingen (subverenigingen) op velerlei terrein. Voorbeelden zijn de Toneelvereeeniging T.U.S.A. (*1912) en het Cabaret Gezelschap 'La pie qui chante' (*1921). Typisch voor U.S.A. was het Wandelgenootschap T.I.P.P.E.L. (*1915), dat voor de Tweede Wereldoorlog populair was. In de tweede helft van de jaren twintig – het begin van een langdurige bloeiperiode – werden colleges (disputen) opgericht. Dit gebeurde na hevige discussies, omdat men vreesde dat deze het verenigingsleven zouden schaden. De meeste colleges waren ongemengd.

Naast de dies natalis werd oudejaarsavond, de avond ervoor, bij U.S.A. sinds 1918 uitbundig gevierd. Daar hoorden bisschopswijn en oliebollen bij, terwijl men Goudse pijpen rookte. Om middernacht precies werd dan door de praeses van de Almanakcommissie, met een gloedvolle rede, de nieuwe almanak aan de rector aangeboden.

U.S.A. gold als moderne vereniging, omdat men geen fysieke ontgroening kende, vanwege het gemengde karakter en vanwege de lage contributie en de informele sfeer. Toch nam de vereniging een aantal tradities en gewoonten van het A.S.C. over. Enkele voorbeelden: Vanaf 1913 werd het bestuur omgedoopt tot senaat. In 1923 kreeg de vereniging een vaandel. De invoering van colleges is al genoemd. Er was weliswaar geen groentijd maar wel een novitiaat: een kennismakingstijd op voet van gelijkheid. Maar dat laatste was in de praktijk niet altijd het geval.

Voor de Tweede Wereldoorlog slaagde U.S.A. er niet in een geschikt pand te vinden voor hun sociëteit, vanaf 1928 S.A.L.V.E. genoemd naar de 'kroeg' van de A.S.B. Met 29 locaties vanaf 1911 kan men met recht van een zwervend bestaan spreken. Pas na de oorlog kwam daaraan een eind met het betrekken van een pand aan de Weteringschans.

Met onderbreking van de oorlog duurde de bloeiperiode tot circa 1967, waarna het met de vereniging onder invloed van maatschappelijke ontwikkelingen snel bergafwaarts ging. De sociëteit moest verkocht worden. In 1976 volgde een succesvolle doorstart. In 1995 was er één subvereniging, namelijk het heropgerichte T.U.S.A., en waren er 15 colleges, waarvan slechts één met een naam van voor 1976 (MINIUT). Na een periode in een woonboot is sociëteit S.A.L.V.E. thans gevestigd aan de Oudezijds Kolk in Amsterdam.

De schrijver S. Vestdijk (1898-1971) en de dichter J.J. Slauerhoff (1898-1936) waren lid van U.S.A. Dat geldt ook voor J. Bastiaans (1917-1997), hoogleraar psychiatrie en directeur van de Jelgersmakliniek, en H. d'Ancona (*1937), feministe en oud-minister van Volksgezondheid, Welzijn en Cultuur.