Archief van Uitgeverij Brill

Johannes Tiberius Bodel Nijenhuis (1797-1872) was de laatste telg van de familie Luchtmans, de eigenaren van de gelijknamige Leidse uitgeverij. Bodel Nijenhuis had de verantwoordelijkheid voor het bedrijf al overgelaten aan zijn bedrijfsleider, Johannes Brill (1767-1859), die daarnaast ook zelfstandig als drukker opereerde. Toen deze zich in 1848 terugtrok, besloot J.T. Bodel Nijenhuis de firma Luchtmans op te heffen. De zoon van Johannes Brill, Evert Jan Brill (18121-1871), nam een deel van het fonds van Luchtmans over en zette de firma vanaf 1 juli 1848 voort onder de naam E.J. Brill. Na zijn overlijden in 1871 werd het bedrijf overgenomen door de theoloog Adriaan van Oordt (1840-1903) die zijn vriend de neerlandicus Frans de Stoppelaar (1841-1906) als mededirecteur aantrok. Van Oordt verzorgde de administratie, De Stoppelaar onderhield de contacten met de auteurs in binnen- en buitenland.

In 1883 was het pand aan het Rapenburg, waar de firma tot dan toe altijd gevestigd was geweest, te klein geworden. Een nieuw onderkomen werd gevonden in het voormalige Heilige Geest- of Arme Wees- en Kinderhuis aan de Oude Rijn. In 1896 werd de firma een naamloze vennootschap, de N.V. Boekhandel en Drukkerij voorheen E.J. Brill. Vanaf 1906 zette C. Peltenburg (1852-1934), na het overlijden van de andere twee directieleden, Van Oordt en De Stoppelaar, het bedrijf voort. Hij werd in 1934 opgevolgd door T. Folkers (1879-1950), die na de oorlog uit zijn functie ontheven werd. De nieuwe directeur N.W. Posthumus (1880-1960) stichtte een filiaal in Heidelberg, dat later zou verhuizen naar Keulen. Ook in Londen zou een filiaal geopend worden.

De firma was van het begin af aan actief als zetterij en drukkerij, als uitgeverij en als boekhandel en antiquariaat. De zetterij/drukkerij gold als de kern van het bedrijf.

In 1961 verhuisde het productiebedrijf naar een nieuw pand aan de Plantijnstraat; in 1983 zou de uitgeverij volgen. Het antiquariaat, sinds 1948 gevestigd aan de Nieuwe Rijn, bleef in de binnenstad.

In de jaren 1970 ontwikkelde Brill zich tot een exclusief wetenschappelijke uitgeverij. Het bedrijf wist zelfstandig te blijven, ondanks belangstelling van grote concerns als Elsevier. Rond 1990 werd besloten dat het bedrijf zich zou terugtrekken op haar kernactiviteit, de wetenschappelijke uitgeverij. In 1989 werd de drukkerij, in 1990 ook het antiquariaat afgestoten. In dezelfde jaren werden de buitenlandse vestigingen van het bedrijf opgeheven.