Skip to main content

Algemeene Pharmaceutische Bibliotheek

 Collection
Identifier: UBA337

Scope and Contents

De collectie bestaat grotendeels uit gedrukte boekwerken, daarnaast vijf handgeschreven werken en enkele tientallen tijdschriften. Zij betreffen de farmacie en aanverwante vakken, zoals technische wetenschappen, botanie en farmacognosie, natuurkunde, geologie en mineralogie, algemene natuurwetenschappen, zoölogie, homeopathie, kwakzalverij en geneeskundige wetgevingen, daarnaast bevat de collectie farmacopeeën (receptenboeken).

Bijzondere drukken uit de zestiende eeuw zijn bijvoorbeeld Pillularium omnibus medicis van Panthaleon uit 1528, de vertaling van Pedacius Dioscorides De medica materia uit 1529 en In Dioscoridem Corollariorum libri quinque van Hermolaus Barbarus, uit 1530. Ook een laat vijftiende-eeuwse editie van Matheolus Perusinus' Tractatulus de preceptis artificialibus et regulis medicinalibus met aantekeningen uit de zestiende eeuw bevindt zich in de collectie, evenals een aantal edities van Christophorus Wirtsungs Medecyn Boec (1589-1628) en Garcia de Orta's Aromatum et simplicium aliquot medicamentorum apud Indos nascentium historia (1567-1579). Over voedingsleer zijn aanwezig Caelius Apitius' De re culinaria uit 1541 en Symeon Sethus' Syntagma per literarum ordinem de cibariorum facultate uit 1538.

Ook de zeventiende en achttiende eeuw zijn goed vertegenwoordigd met originele drukken van bijvoorbeeld Alexis Piemontois en Lemnius, verschillende edities van Herbarius, Johan van Beverwycks Inleydinge tot de Hollantsche geneesmiddelen en Boerhaaves Tractatus de viribus medicamentorum.

Het grootste deel van de collectie dateert echter uit de negentiende eeuw.

Dates

  • 1525-1909
  • Majority of material found within 1800-1890

Creator

Language of Materials

Nederlands, Latijn, Duits, Frans en Engels

Conditions Governing Access

Voor raadpleging is een bezoekers- of lenerspas van de Universiteitsbibliotheek Amsterdam vereist.

Conditions Governing Use

Bij raadpleging is het Reglement voor de gebruikers van de Bibliotheek van de Universiteit van Amsterdam van toepassing. Reproductie en reproductierechtvergoedingen conform de Tarieven en Diensten Universiteit van Amsterdam.

Het materiaal wordt alleen ter inzage gegeven.

Biographical / Historical

Toen in 1877 het Athenaeum Illustre te Amsterdam verheven werd tot universiteit, werden onmiddellijk farmacie en toxicologie als zelfstandige wetenschappelijke vakken erkend. In 1878 werd W. Stoeder, praktiserend apotheker, benoemd tot buitengewoon hoogleraar met als leeropdracht artsenijbereidkunde, later ook galenische farmacie (farmacie op basis van natuurlijke grondstoffen) en toxicologie. De Amsterdamse Pharmaceutische Studenten-Vereeniging 'Luctor et Emergo' werd kort daarna opgericht, op 14 maart 1878. Haar doel was de bevordering van de farmacie door het houden van lezingen, aanschaffen van tijdschriften, aanleggen van verzamelingen en behartiging van de studiebelangen van haar leden. Aanvankelijk waren dit gevorderde studenten, maar al snel sloten ook veel jongere studenten zich aan. De vereniging werd van harte ondersteund door Stoeder.

Al bij de oprichting in 1878 werden de grondslagen gelegd voor een farmaceutische bibliotheek, die farmaceuten in geheel Nederland moest dienen. De collectie groeide snel; in 1880 bedroeg het aantal boeken minder dan 100, in 1883 bevatte zij al 600 publicaties, in 1890 circa 1200. Vanwege deze sterke groei werd rond dit jaar door Luctor et Emergo besloten de bibliotheek zelfstandig te maken, onder de naam 'Algemeene Pharmaceutische Bibliotheek'. De bibliotheek stond onder beheer van een raad, bestaande uit minstens vijf personen van invloed op het gebied der farmacie, en een bibliotheekcommissie, de zogeheten Bibliotheek-Commissie der Algemeene Pharmaceutische Bibliotheek, bestaande uit zeven leden. Deze commissie werd samengesteld uit vier leden van Luctor et Emergo (waarvan twee bibliothecarissen) en drie Amsterdamse donateurs. De aanwinsten van de bibliotheek werden betaald uit contributies van begunstigers, vrijwillige giften, opgelegde boetes en een jaarlijkse subsidie van Luctor et Emergo, minstens gelijk aan de contributies. Het Amsterdamse departement van de Nederlandsche Maatschappij ter bevordering der Pharmacie verleende hulp en ondersteuning. Er werden in het gehele land corresponderende leden benoemd om bekendheid te geven aan de bibliotheek.

In 1900 werd in de vergadering van Luctor et Emergo besloten de bibliotheek en de vereniging volledig van elkaar te scheiden. De bibliotheek werd aangeboden aan de Nederlandsche Maatschappij ter bevordering der Pharmacie, een aanbod dat in 1902 werd geaccepteerd.

De Nederlandsche Maatschappij ter bevordering der Pharmacie (NMP) werd opgericht in 1842. Mede door inspanningen van deze Maatschappij kwamen er binnen korte tijd een aparte wet voor de beroepsuitoefening van apothekers en een verplichte universitaire opleiding tot stand. Tot op heden behartigt de – tegenwoordig Koninklijke – Nederlandse Maatschappij ter bevordering der Pharmacie (KNMP), als overkoepelende beroeps- en brancheorganisatie van apothekers, zowel de belangen van haar leden als die van de branche en de farmacie. Ruim negentig procent van alle apothekers in Nederland is lid van de KNMP. De meeste leden werken in de openbare farmacie. Overige leden werken als apotheker in een ziekenhuis, in de industrie of een andere organisatie.

Extent

ca. 2500 items

Abstract in Dutch

Bibliotheek van de Pharmaceutische Studenten-Vereeniging Luctor et Emergo, in 1902 overgenomen en vervolgens uitgebreid door de Koninklijke Nederlandse Maatschappij ter bevordering der Pharmacie (KNMP). De bibliotheek bevat boeken, tijdschriften en enkele handschriften betreffende de farmacie en aanverwante vakken, voornamelijk uit de negentiende eeuw.

Abstract in English

The 'Algemeene Pharmaceutische Bibliotheek' – the general pharmaceutical library - was formed by the student union 'Luctor at Emergo'. In 1902 it was taken over and extended by the KNMP, the Royal Dutch Society for the Promotion of Pharmacy. The library contains books, periodicals and several manuscripts about pharmacy and related fields. The collection dates mainly from the 19th century.

Physical Location

Allard Pierson, Universiteit van Amsterdam

Other Finding Aids

  1. Catalogus van de bibliotheek der Pharmaceutische Vereeniging Luctor et Emergo. Amsterdam, 1883.
  2. Catalogus der Algemeene Pharmaceutische Bibliotheek. Amsterdam, 1890.
  3. Aanwinsten op het gebied der wis- en natuurkundige wetenschappen […] grootendeels behoorende tot de Algemeene Pharmaceutische Bibliotheek. Amsterdam, [ca. 1893].
  4. Aanwinstenjournalen van de Algemeene Pharmaceutische Bibliotheek, 1892-1968.
  5. Tietse Pieter Sevensma. Catalogus van de Algemeene Pharmaceutische Bibliotheek en van de boeken over pharmacie en aanverwante vakken, aanwezig in de Universiteitsbibliotheek van Amsterdam. Amsterdam, 1911. (Geannoteerde versie, voorzien van toegekende signaturen.)
  6. Catalogus van de Universiteit van Amsterdam.

Immediate Source of Acquisition

De Bibliotheek-Commissie der Algemeene Pharmaceutische Bibliotheek gaf in 1881 de bibliotheek in bruikleen aan de Bibliotheek van de Universiteit van Amsterdam, onder de voorwaarden dat de publicaties zoveel mogelijk bij elkaar moesten worden geplaatst, de titels in de catalogus van de universiteitsbibliotheek moesten worden opgenomen en de aanwinsten in een apart journaal moesten worden ingeschreven. Bij de overdracht van de collectie aan de Nederlandsche Maatschappij ter bevordering der Pharmacie in 1902 werd dit bruikleen voorgezet. Alle tot 1968 verworven werken zijn aan dit bruikleen toegevoegd.

Appraisal

De collectie is opgezet als studiecollectie voor farmaceuten maar is tegenwoordig vooral van historisch belang.

Accruals

De collectie is afgesloten.

Related Materials

De Bijzondere Collecties beheert eveneens het archief van de Amsterdamse farmaceutische studentenvereniging Luctor et Emergo (1878-1986) en het archief van haar voorganger Berzelius .

Daarnaast is er de Collectie farmacie van de Universiteit van Amsterdam, bestaande uit enkele handgeschreven receptenboeken en een grote hoeveelheid onderwijsdia's.

Pieter van der Wielen, beheerder van de Algemeene Pharmaceutische Bibliotheek vanaf 1902, hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam van 1909 tot 1947 en bestuurslid van de Nederlandsche Maatschappij ter bevordering der Pharmacie, legde als persoonlijke hobby een verzameling aan van afbeeldingen van Cosmas en Damianus, de beschermheiligen van artsen en apothekers. De collectie glasnegatieven van Pieter van der Wielen is eveneens ondergebracht bij de Bijzondere Collecties.

Bibliography

General

Gedrukte werken kunnen aangevraagd worden met behulp van de Catalogus van de Universiteit van Amsterdam.

Overige stukken kunnen online worden aangevraagd bij de collectiebeheerder.

Processing Information

De bibliotheek was vanaf 1881 ondergebracht in het Scheikundig Laboratorium van de Universiteit van Amsterdam. In 1883 werd de eerste catalogus uitgegeven onder de titel Catalogus van de bibliotheek der Pharmaceutische Vereeniging Luctor et Emergo. Door de sterke groei werd de bibliotheek in 1888 verplaatst naar het gebouw van het Algemeen Ziekenfonds in de Beulingstraat 8. Van de hier geplaatste collectie werd in 1890 een gedrukte catalogus vervaardigd met de titel Catalogus der Algemeene Pharmaceutische Bibliotheek.

In 1891 werd de bibliotheek overgebracht naar de Universiteitsbibliotheek aan het Singel. Rond 1893 verscheen een aanvulling op de catalogus uit 1890 onder de titel Aanwinsten op het gebied der wis- en natuurkundige wetenschappen, Dec.1891-Maart 1892, grootendeels behoorende tot de Algemeene Pharmaceutische Bibliotheek.

Vanaf 1892 werden er door de Universiteitsbibliotheek aparte journalen bijgehouden, waarin alle verwervingen ten behoeve van de Algemeene Pharmaceutische Bibliotheek werden vastgelegd. Onder anderen was de in 1901 aangestelde Amsterdamse lector en latere hoogleraar Pieter van der Wielen (1872-1947) belast met de zorg voor de bibliotheek.

In 1911 werd de laatste gedrukte catalogus betreffende de collectie uitgegeven, ditmaal door de Nederlandsche Maatschappij ter Bevordering der Pharmacie. In deze catalogus, die meer dan 3000 titels bevat, zijn eveneens alle farmaceutische werken uit bezit van de Universiteitsbibliotheek opgenomen. De twee collecties zijn niet van elkaar te onderscheiden. De catalogus is ingedeeld naar vakgebieden en bevat registers op naam en onderwerp.

Tot 1939 werden er elk jaar vele publicaties aangeschaft. Na die tijd kwam de verwerving bijna stil te liggen; in 1943 werd er nog een klein aantal publicaties aangeschaft, de laatste publicatie werd in 1968 ingeschreven.

Title
Inventaris van de Algemeene Pharmaceutische Bibliotheek (1575-1890)
Author
M. van Roon
Date
2011
Description rules
International Standard for Archival Description - General
Language of description
Dutch; Flemish
Script of description
Latin
Language of description note
Nederlands

Repository Details

Part of the Allard Pierson Repository

Contact:
Oude Turfmarkt 127-129
Amsterdam 1012 GC Nederland