Archief van Boris Raptschinsky

Boris Naoemovitsj Raptschinsky werd op 25 februari 1887 in het Oekraïense Krementsjoeg geboren. Met zijn ouders Nahum Raptschinsky en Tscherna Chaikinson en zes broers en zussen vormde Boris een vroom, joods plattelandsgezin. Naast het joodse talmoed-onderwijs volgde Raptschinsky ook onderwijs aan het gymnasium van Poltava. Op negentienjarige leeftijd sloot hij zich aan bij de zionistische partij 'Poale Zion' (letterlijk: Arbeiders van Zion). Ook Jitschak Ben-Zvi (de tweede president van de staat Israël) maakte deel uit van deze partij. Omdat de partij door de Russische overheid werd verboden, werd Raptschinsky op de redactie van het partijblad gearresteerd. Na een half jaar voorlopige hechtenis werd hij vrijgelaten. Vlak voor zijn berechting op 24 november 1907 vluchtte Raptschinsky via Krakau naar Wenen. Daar schreef hij zich in aan de universiteit.

In 1908 vertrok Raptschinsky naar Nederland en werd ingeschreven in het bevolkingsregister van Amsterdam. In 1909 verliet hij Nederland om een aantal jaren in Parijs te wonen en te studeren aan de Sorbonne. In 1912 keerde Raptschinsky terug naar Nederland en ging aan de slag als docent Russisch op verschillende middelbare scholen. Een jaar na zijn terugkeer trouwde hij met de Amsterdamse Masja Person die ook van joods-Russische afkomst was. Samen kregen ze op 7 juni 1916 een dochter die ze Ludmila noemden. In het archief zijn er aanwijzingen te vinden dat Raptschinsky ook een zoon in Rusland had, maar daarover is geen informatie bekend.

Naast het docentschap publiceerde Raptschinsky veel op het gebied van de Russische taal, geschiedenis en cultuur. Zo verscheen in 1921 een woordenboek Russisch-Nederlands, gevolgd door een Nederlands-Russisch woordenboek in 1924. In de jaren hierna verschenen er enkele geschiedkundige werken over Rusland, waaronder De geschiedenis van het Russische volk en Geschiedenis van de Russische revolutie. Daarnaast publiceerde Raptschinsky overvloedig in kranten en weekbladen, zoals de Zutphensche Courant, het Algemeen Handelsblad en de Groene Amsterdammer. Ook schreef hij regelmatig bijdragen in het joodse weekblad De Vrijdagavond. Van 1926 tot 1941 was Raptschinsky vast verbonden aan het Haagsch Maandblad.

Gebrek aan animo voor de Russische taal onder de leerlingen noopte Raptschinsky in 1924 ertoe het middelbaar onderwijs te verlaten. Op 17 december 1925 promoveerde hij aan de Universiteit van Amsterdam op een proefschrift getiteld Peter de Groote in Holland in 1697-1698. In 1932 werd hij benoemd tot privaat-docent Oost-Europese beschaving aan de Rijksuniversiteit Utrecht. Deze functie moest hij in 1940 tijdens de Duitse Bezetting opgeven. Tijdens de Bezetting wist Raptschinsky uit handen van de Duitse bezetter te blijven. Hij wist een ariërverklaring te verwerven, waardoor ook zijn gezin beschermd werd. Zijn dochter besloot echter te trouwen, waarna zij met haar man gedeporteerd werd om in Auschwitz omgebracht te worden.

Na de Tweede Wereldoorlog werkte Raptschinsky enige tijd voor de organisatie 'Freeland League for Jewish Territorial Colonization'. Deze organisatie streefde naar een eigen joodse staat binnen een bestaande staat, waarbij men vooral dacht aan Australië en Suriname.

Na de dood van zijn vrouw Masja trouwde Raptschinsky in 1970 met Jannetta Teengs, een voormalige vriendin van zijn overleden dochter Ludmila, met wie hij al enige jaren een relatie had. Raptschinsky overleed op 15 maart 1983 in een verpleeghuis in Amsterdam.